تخت رستم و مقبره کمبوجیه؛ آیا بنای ناتمام تخت‌رستم در پارس می‌تواند مقبره کمبوجیه دوم باشد؟!

همان‌طوری‌که می‌دانیم تاکنون مقبره بسیاری از پادشاهان بنام و مشهور هخامنشی مانند مقبره کورش کبیر در پاسارگاد، مقبره داریوش اوّل، خشایارشاه، اردشیر اوّل و داریوش دوم در نقش رستم و مقبره اردشیر دوم، اردشیر سوم و مقبره ناتمام داریوش سوم در تخت جمشید شناسایی شده‌اند. اما از کمبوجیه دوم، فاتح مصر، مقبره شناخته‌شده‌ای باقی نمانده است. به-رغم گزارش یکی از الواح گلی تخت‌جمشید که در آن اشاره به مقبره کمبوجیه در نریزاش (narezzash: نیریز) دارد ـ که از جانب مدیریت تخت‌جمشید، ماهانه یک گوسفند جهت آیین دینی به آنجا ارسال می‌گردید ـ اما اکثر پژوهشگران به تکرار همان نظریه هرتسفلد اکتفا کرده‌اند که وی برای اوّلین بار در سال 1935 م. بنای نیمه تمام مشهور به «تخت رستم» درشمال تخت جمشید و در نزدیکی نقش رستم را به عنوان مقبره کمبوجیه دوم مطرح کرد. در این مقاله کوشش بر آن است تا با استفاده از داده‌های باستان‌شناسی، الواح و متون تاریخی به بررسی نظریه فوق‌الذکر بپردازد. برای این منظور سعی شده است ابتدا به دوران کوتاه پادشاهی کمبوجیه دوم در ایران اشاره شود و سپس به بررسی موقعیت جغرافیایی و نیز آثار به جای‌مانده از یک بنای سنگی مشهور به تخت رستم و در مجاورت آن یک کاخ سلطنتی و آثار نقش رستم ـ خصوصاً کعبه زرتشت که همگی در منطقه شمال تخت جمشید قرار دارند ـ پرداخته شود. در پایان نشان داده خواهد شد که مجموعه آثار بر جای مانده در شمال جلگه مرودشت یادآور آثار دشت پاسارگاد است که به احتمال بسیار به وسیله کمبوجیه پی‌افکنده شده و بنای تخت‌رستم به احتمال زیاد، طرح نیمه تمام مقبره کمبوجیه به سبک مقبره کورش می‌باشد که با مرگ نابهنگام وی و روی کارآمدن داریوش، نیمه‌تمام رها گردید و پس از مرگش مکان دیگری در نیریز برای وی ساخته و در آن دفن شد.