تقویم فرس قدیم در نواحی جنوبی دریای مازندران و مسئله تقویم‌های دیلمی و طبری

تا عصر حاضر و رواج تقویم جدید ایران، در کنار تقویم هجری قمری و تقویم جلالی، گونه‌ای از تقویم فُرس قدیم (یزدگردی) نیز در میان مردمان نواحی جنوبی دریای مازندران رایج بود. اما در نیم‌قرن اخیر شماری از دانشوران محلی ادعا کرده‌اند که از گذشته‌های باستانی تقویم‌های دیگری نیز مختص به این نواحی رایج بوده است. ایشان این تقویم‌های ادعایی را به نام‌های تقویم دیلمی/ گالشی/ گیلانی و تقویم طبری/ مازندرانی خوانده‌اند، برای آنها مبادی باستانی ساخته‌اند و ادعا کرده‌اند که این تقویم‌ها کبیسه دارند و نوروز آنها همواره در یک روز ثابت در میانه‌های تابستان است. این مقاله به بررسی این ادعاها می‌پردازد و برای این منظور، تاریخچه تقویم‌های رایج در این نواحی را مطالعه می‌کند. همچنین سابقه طرح تقویم مستقل در این نواحی را در آثار سکه‌شناسان سده نوزدهم بررسی و تاریخچه طرح این تقویم‌های ادعایی را پیگیری می‌کند، ادله مدعیان این تقویم‌ها را مورد نقد قرار می‌دهد و به بررسی پیامدها و آثار این پدیده می‌پردازد. این مقاله نشان می‌دهد که تقویم‌های ادعایی همگی همان تقویم فرس قدیم‌اند که عمداً یا سهواً تقویم‌های مستقل معرفی شده‌اند. این بررسی همچنین نشان می‌دهد که چگونه گفتمان هویتی در ظهور و اشاعه این تقویم‌های نوپدید دخیل بوده است و این تقویم‌ها خود به مولفه‌ای کلیدی در گفتمان هویتی تبدیل شد‌ه‌اند.

persians’ calendar (taqwim-e fors) of the southern regions of the caspian sea and the so-called ‘deylami’ and ‘tabari’ calendars

abstractup until the present era and the propagation of the new iranian calendar (1925), along with the hijri lunar calendar and the jalali calendar, a variety of the yazdgerdi calendar (taqwim-e fors) was also popular among the peoples of the southern regions of the caspian sea. despite and contrary to the historical evidence, in the last half-century, some local writers have claimed distinct and independent calendars for these regions. they have labeled these alleged calendars as deylami/ galeshi/ gilani and tabari/ mazandarani calendars. also, calendar eras have been fabricated for them and it has been claimed that these calendars have leap years and that their new year festival (nowruz) falls always on a fixed day around the middle of the summer season. this article examines these alleged calendars and the pretensions that surround them. for this purpose, it studies the history of the calendars of these areas from the earliest times to the present day. it also studies the background of the assumption of an independent calendar in mazandaran in the nineteenth century and traces back the history of the emergence of these alleged calendars in the present era. this article demonstrates that these alleged calendars are all the same yazdgerdi calendar (taqwim-e fors), knowingly or recklessly manipulated and posed as genuine independent calendars.