پژوهشی بر فنون بصری و تحلیل آیکونوگرافی نقوشِ بشقاب سیمین نخجیرِ شاهانه اردشیر دوم ساسانی

هنر و فن فلزکاری در ایران، در دوره حاکمیت شاهنشاهی ساسانی (224-2/651 م) رواج گسترده‌ای یافته و ساخت و تولید ظروف سیمین منقوش به تصاویر مختلف در مقایسه با دوره‌های پیشین در حجمی گسترده‌تر و در شماری افزون‌تر صورت می‌گرفت. به همین علت این شاخه هنری به یکی از مشخصه‌های بنیادی هنر در عصر حاکمیت ساسانیان مبدل شد. صحنه‌هایی از نخجیر شاهانه به عنوان یکی از متداول‌ترین و پرتکرارترین بن‌مایه‌های رایج در هنر دوره ساسانی، عرصه مدور تعداد قابل توجهی از بشقاب‌های سیمین این عصر را مزین ساخته و به خود اختصاص داده است. در این دسته از آثار، فرمانروایان ساسانی در حال شکار و از پای درآوردن جانوران مختلف در نخجیرگاه به تصویر کشیده شده‌اند. در پژوهش حاضر، نقوش انسانی و جانوریِ یکی از این آثار -که به اردشیر دوم از فرمانروایان سده چهارم سلسله ساسانی منسوب است و در موزه ملی ایران باستان واقع در تهران نگهداری می‌شود- بررسی و پژوهش شده است. پس از گام نخست که به توصیفِ نقوش مندرج بر روی بشقاب مذکور اختصاص دارد، در مراحل بعدی معانی و مفاهیم نهفته در صحنه از طریق رویکرد تحلیل آیکونوگرافیک مورد بررسی قرار گرفته و در انتها نیز نحوه کاربستِ فنون و تکنیک‌های بصری توسط هنرمند و ارتباط این فنون با مفهوم کلی صحنه ارزیابی شده است. شیوۀ پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای بوده است.

a study of visual techniques and iconographical analysis of hunting images on the sasanian silver dish related to ardashir ii

the art of metalworking was very common in iran during the sasanian empire (224-651/2 ad), and making silver vessels with various images and scenes on them, was more common than previous periods. for this reason, silver works became one of the main artistic characteristic of the art in the sasanian period. royal hunting as one of the most common themes in the art of sasanian period, has decorated a large number of silverware of this period. on the surface of these vessels, sasanian rulers are seen hunting and killing different animals in the hunting ground. in this article, human and animal icons on one of these plates have been studied, which belongs to ardashir ii, one of the kings in the fourth century ad in the sasanian dynasty which is kept in the national museum of ancient iran in tehran. after describing the images on this plate in the first step, the meanings and hidden concepts in the scene have been analyzed using the iconography method. finally, the application of visual techniques by the artist and their relationship to the basic concept of the scene has been studied. the research method in this article is descriptive and analytical, using library resources.