بینش تاریخی، اعتقادی و سیاسی نویسنده «مواهب الهی»

مواهب الهی به عنوان یکی از مهم‌ترین حلقه‌های تاریخ‌نگاری پساایلخانی که به‌منبع بسیاری از آثار عصر تیموری در شناخت اوضاع پرآشوب سده هشتم هجری و برخی حکومت‌های محلی این دوران تبدیل شده، حاصل بینش و نگرش خاص معین‌الدین یزدی، فقیه، محدث دینی و مورخ دربار آل مظفر(795-718ق) است. سوال اصلی این نوشتار، آن است که برجسته‌ترین وجوه بینش‌ فکری و نگرش ذهنی معین‌الدین یزدی در هنگام نگارش اثر، چه مواردی بوده است؟. یافته‌های این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای انجام گرفته، نشان می‌دهد که تاریخ‌نگاری یزدی در مواهب الهی، ادامه تاریخ‌نگاری دوره ایلخانی بوده که خود تا حدی متاثر از تاریخ‌نگاری ایرانیاسلامی دوران قبل است. بینش و روش تاریخ‌نگاری یزدی، به‌دلیل همسانی‌های فراوان نظیر بینش دینی مشیت‌گرایانه و ماهیت تاریخ‌نگاری درباری و نیز تشابهاتی نظیر اندیشه ایرانشهری، ادامه سنن تاریخ‌نگاری دوران قبل به نظر می‌رسد. نظام اندیشه‌ای معین‌الدین یزدی در مواهب الهی، بیشتر مبتنی بر بینش‌های تاریخی، اعتقادی و سیاسی تمرکز یافته است. دیگر یافته مهم مقاله، آن است که یزدی به عنوان فقیه برجسته دینی با دستور حاکمان مظفری، اقدام به نگارش تاریخی نموده که مهم‌ترین شاخصه‌های آن تقدیرگرایی، شریعت‌مداری و سلطنت‌محوری است. مورخ دربار آل‌مظفر با چنین رویکردهای فکری، سعی می‌کند مطابق انتظار مخدومان مظفری خویش، به اثبات مشروعیت آنان بپردازد و در نهایت به ‌گونه‌ای آل مظفر با چنین رویکردی سعی می کند مطابق انتظار مخدومان مظفری خویش، به اثبات مشروعیت آنان بپردازد.یزدی تکیه بر خرد را از مهمترین ویژگی های حکومت مطلوب می داند.

Historical, Religious and Political Insights of the Author of Mawāheb-e Elāhi

Mawāhebe Elāhi is one of the most important circles of postIlkhanid historiography, which has become the source of many works of the Timurid era in understanding the turbulent situation of the 8th century AH and some local governments of this era, and is the result of the special vision and attitude of Mu’in alDin Yazdi, the jurist and who was also the historian of Āle Muzaffar’s court (718795 AH). The main question of this article is, what were the most prominent aspects of Mu’in alDin Yazdi’s intellectual insight and mental attitude while writing this work? Based on the library study, the results of this descriptiveanalytical research indicate that the historiographical method of Yazdi in Mawāhebe Elāhi is to be considered as the continuation of the historiographical method in the Ilkhanid period partially derived from the previous era that influenced by IranianIslamic historiography as well as similarities such as the Irānshahri thought, Yazdi’s vision and method should be considered as the continuation of the historiographical traditions practiced in the previous era.Yazdi’s thought line in Mawāhebe Elāhi is mostly based on historical, religious and political insights. Another important finding of the article is that Yazdi, as a prominent religious jurist, started writing history with the orders of the Muzaffari rulers, whose most important features are predestination, shariabased and monarchyoriented. The court historian of Āle Muzaffar, tries to prove their legitimacy in line. Yazdi’s special insight towards history, the universe with a special perspective and sees the goals of history as instructing and reaching the truth and presenting moral teachings. His view of historical events is linear, and the origin and destination must be divine and in the service of God. Yazdi considers the following as the most important characteristics of a good government: relying on the power of the sword, gradually gaining success, ignoring despair during hardships, and relying on wisdom.