بررسی تاریخی و مردم‌شناختی سنگ‌قبرهای صفوی جوشقانِ استرک

جوشقان آبادی باستانی منطقه کاشان که در مجاورت تپه‌های سنگی واقع‌شده، از دیرباز محل استخراج و تولید سنگ بوده است. در قبرستان صفوی این آبادی30 قطعه‌سنگ قبر قدی بزرگ وجود دارد که از حیث تاریخی، هنری و محتوای فرهنگی و اجتماعی ارزشمند است. در این پژوهش میدانی ضمن توجه به ویژگی‌های هنری و ظاهری سنگ‌قبرهای جوشقان، متن سنگ‌نوشته‌ها مورد دقت قرار گرفت و محتوای آن استخراج شد. سپس نقوش و محتوای کتیبه سنگ‌ها از جنبه‌های مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت. این بررسی شامل شکل ظاهری، تزئینات، نوع و کیفیت خطوط و به‌ویژه محتوای مذهبی و فرهنگی کتیبه‌های شیعی، شناسایی نام‌ و فرهنگ نام‌گذاری، خانواده‌ها، مشاغل و تاریخ سنگ‌قبرها است. محتوای دینی کتیبه‌ها عمدتاً مربوط به شعار شیعی صلوات کبیره است. همچنین این سنگ‌ها به‌صورت اجمالی با دیگر نمونه‌های آن در ایران مقایسه شد. نتایج به‌دست‌آمده بخشی از تاریخ اجتماعی و فرهنگ و معیشت مردم جوشقان در دوره صفوی به‌عنوان نمونه‌ای از فرهنگ عموم نقاط ایران را تصویر می‌کند. البته معیشت اهالی جوشقان تحت تاثیر صنعت سنگ‌تراشی بوده و صاحبان تعدادی از متوفیان قبرها سنگ‌تراش بوده و یا از خاندان سنگ‌تراش‌اند. همچنین سنگ‌قبرهای بزرگ این قبرستان با پایان دوره صفوی کاربرد خود را ازدست‌داده است، روندی که در نقاط دیگر نیز کم‌وبیش وجود دارد.

A Historical and Anthropological Study of the Safavid Tombstones of Joshaqan Estark

The ancient village of Joshaqan in the region of Kashan, which is located near the rocky hills, has long been a place of stone extraction. In the Safavid cemetery of this village, there are thirty large tombstones that are valuable in terms of history, art and cultural and social content. The present paper, which is based on field study, while paying attention to the artistic and visual characteristics of Joshaqan tombstones, the text and content of the inscriptions was carefully examined. Then, the designs and content of the stone inscriptions were evaluated from different aspects. The examination includes the form, decorations, type and quality of lines, and especially the religious and cultural content of Shiite inscriptions, identification of the names and nominal culture, families, occupations and the dating of the tombstones. The religious content of the inscriptions is mainly related to the Shiite slogan of salawati kabira. Moreover, these stones were briefly compared with other examples in Iran. The results depict a part of the social history and culture and livelihood of the people of Joshaqan in the Safavid period as an example of the culture of all parts of Iran. Of course, the livelihood of the people of Joshqan was affected by the stonecutting industry, and the owners of a number of tombstones were stonecutters or members of the stonecutting family. Also, the large tombstones of this cemetery have lost their use with the end of the Safavid period, a trend that is more or less present in other places as well.