بررسی نقش و کارکرد امامزاده‌ها در تحول تاریخی شیعه در ایران پیش از صفویه با تاکید بر امامزاده‌های شیراز و یزد

فرزندان و نواده‌گان امامان شیعه برای به دست آوردن امنیت و موقعیت اجتماعی و تبلیغی به ایران مهاجرت کردند و به مرور زمان بر تعدادشان افزوده گشت. ایرانیان آنان را به سبب انتساب به رسول الله(ص) با اشتیاق پناه دادند. منزلت اجتماعی امامزاده‌ها نه تنها به دلیل انتساب به آن حضرت و سفارش قرآن به دوستی اهل بیت بود بلکه کارکرد علمی و فرهنگی آنان در ایران و در اختیار داشتن مقامات اجتماعی مثل شیخ الاسلام، نقابت، وزارت و دبیری، اداره دارالسیاده و متولی قبور عرفا و امامزادگان و موقوفات آنها بر منزلت آنها افزود. ایرانیان پس از فوت یا قتل یکی از امامزادگان، آرامگاهی بر سر مزارشان می ساختند و به زیارت آن می‌رفتند. ایرانیان با ساخت امامزاده و تزیین آن به اقسام هنرها، عشق و محبت خود را نسبت به خاندان رسول الله(ص) ابراز کردند. این مقابر کارکردهای اجتماعی، علمی و فرهنگی و اقتصادی بر انگارۀ تاریخی تشیع در ایران پیش از صفوی داشتند و عاملی برای‌ گسترش عقیدۀ اسلامی و دوستی اهل بیت و تشیع بودند. این مقاله برآنست تا با شیوۀ توصیفی و تحلیلی متکی بر اسناد وقفی و آثار معماری و تاریخ‌های محلی، به این سوال پاسخ دهد که امامزاده‌ها در انگارۀ تاریخی شیعه در ایران پیش از صفویه در شیراز و یزد چه نقشی داشتند؟ فرضیۀ مقاله آنست که: امامزادگان در گسترش و غنای فرهنگ تشیع در ایران پیش از صفویه در شیراز و یزد نقش مهمی داشته‏اند.

The Role and Function of Imamzadehs in the Development of Shiites in PreSafavid Iran: The shrines of Shiraz and Yazd

The children and grandchildren of Shiite Imams are called “Imamzadeh.” They immigrated to Iran in order to find security and social status, and over time, their number increased. The Iranians eagerly sheltered them because of their relation to the prophet. The social status of the Imamzadehs was not only due to their relation to the prophet though; friendship with the prophet’s family is the Quran’s order. Their scientific and cultural activities in Iran and holding official positions such as Sheikh alIslam, Niqabat, Minister, administration of Dar alSiyadeh, and custodian of the graves of mystics added to their social stature. After Imamzadehs’ death or murder, the Iranians buried them and built tombs on their graves and visited their graves. Thus, Iranians expressed their love and affection to the prophet’s family by constructing these sepulchers. These shrines had various social, scientific, cultural, and economic functions on the historical idea of Shiism in preSafavid Iran. Imamzadehs are considered as a factor in spreading the Islamic faith and friendship between the prophet’s family and Shiites. The purpose of this article is to demonstrate Imamzadehs’ role in the historical development of Shiism in Iran in preSafavid period based on architectural works and local histories. The hypothesis of the paper is that Imamzadehs have played an important role in the construction and enrichment of Shiite culture in Shiraz and Yazd before the Safavid era.