واکاوی خط مشی سیاسی و اداری هخامنشیان در شبه‌جزیرۀ عربستان

هخامنشیان چه مناطقی از شبه جزیرۀ عربستان را تحت کنترل خود داشتند و نوع حاکمیت و شیوۀ ادارۀ آن مناطق چگونه بوده است؟ محققان در این باره اختلاف نظرهای فراوانی دارند. در پژوهش حاضر با مرور و بازبینی دیدگاه های پژوهشگران پیشین تلاش شده است که با توجه به شواهد و مدارک تاریخی و باستان شناختی جدید، خط مشی سیاسی و اداری هخامنشیان درخصوص این سرزمین روشن گردد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که چون بخش های بزرگی از شبه جزیرۀ عربستان در این زمان تا اندازۀ زیادی ناشناخته و دور از دسترس بوده است، نباید آن را به عنوان یک واحد جغرافیایی و سیاسی یکپارچه درنظر گرفت. چنین به نظر می رسد که عربستان در دورۀ هخامنشیان به بخش های مجزایی از نظر اداری و سیاسی تقسیم شده بود: ساتراپی اربایه از جنوب سوریه و بیابان نقب تا شمال حجاز را شامل می شد و برخی نواحی واقع در کرانه های جنوبی خلیج فارس مانند بحرین (تیلیمن) و عمان (مَک) هم واحدهای سیاسی مجزایی به شمار می رفتند. هخامنشیان کرانه های جنوبی خلیج فارس را از طریق ساتراپی های بابل و مکران (ساتراپی چهاردهم) اداره می کردند و مناطق مواصلاتی شمال و غرب عربستان را با پیمان اتحادی که با اتحادیۀ قیداری بسته بودند تحت نظارت داشتند. گسترش قنات ها در عربستان و عایدات ناشی از جریان تجارت بخورات نشان می دهد که میان دو طرف روابطی دوسویه و سودمند وجود داشته است.

Rethinking the Achaemenid Political and Administrative Policy in Arabia

Which parts of Arabian Peninsula were under the Achaemenids’ control? and how did they administer those regions? Researchers have widely different viewpoints on the answers to these questions. The present paper is an attempt to clarify the political and administrative policy of the Achaemenids regarding this land, through reviewing previous research, and according to new historical and archaeological evidence. This study indicates that a large part of the peninsula was unknown and out of reach at that time. So, it cannot be considered as an integrated geographical and political unit. It seems that, Arabia, administratively and politically, was divided into separate parts: the satrapy of Arabāya from southern Syria and the Negev desert to the northern Hijaz; and some areas along the southern coasts of the Persian Gulf, such as Bahrain (Tiliman/Dilmun) and Oman (Maka), were also considered as separate political units. The Achaemenids’ administrative system managed the southern coasts of the Persian Gulf through the satrapies of Babylon and Makran (14th Satrapy), and they had under control the transit areas of northern and western Arabia through an alliance with the Qedarite Confederation. The expansion of qanats and the revenues from the incense trade show that there has been a mutually beneficial relationship between the two sides.