بازخوانی روایات فرجام ابن‌ملجم

پس از ترور امیرمومنان علی بن ابی ‌طالب (ع) به دست عبدالرحمن بن ملجم مرادی، ضارب دستگیر شد. بنا به مشهور منابع تاریخی و حدیثی، آن حضرت دربارۀ این فرد توصیه‌‌هایی از جمله در خصوص چگونگی قصاص فرمودند. بخشی از گزارش‌های تاریخی چنین است که فرزند ارشد او به وصیت عمل کرده و مجرم را با یک ضربت کشته است. روایات دیگر دربارۀ سرنوشت ابن‌ملجم حکایت از برخورد سخت و خشن خانوادۀ امیرمومنان با قاتل دارد. برخوردی که با شکنجه و مُثله کردن او به کشته شدنش انجامید و پس از آن در آتش سوزانده شد. از یک سو این گزارش‌ها در منابع دست اول تاریخ اسلام آمده و از سویی با توصیه‌های اسلام در مقابله با مُثله کردن افراد و همچنین سفارش امیرمومنان دربارۀ رفتار شایسته با قاتلش سازگاری ندارد و نوعی دوگانگی میان دو دسته اخبار به وجود آورده است. مسئلۀ پژوهش آن است که سرنوشت قاتل امیرمومنان چه شد و روایت‌های گونه‌گون در این باره چگونه تحلیل می‌شود؟ هدف از این تحقیق، یافتن واقعیتِ یک رویداد تاریخی است. به نظر می‌رسد انگیزه‌های جعل و تحریف در روایات تاریخی دامنگیر این موضوع نیز شده و کتمان برخی حقایق همراه با فرافکنی امویان به ابهام و آمیختگی اخبار سرنوشت ابن ملجم کمک کرده است.

Rereading the Narrations of Ibn Muljam’s Farjam

After the assassination of Ali ibn Abi Talib by Abd alRahman ibn Muljam alMoradi, the murderer was arrested. According to famous historical sources and Hadith, Imam Ali gave orders as to how Inb Muljam should be treated. Famous historians have reported hard and violent dealings of Imam Ali’s family with the killer. On the one hand these reports come from authentic and firsthand sources of Islamic history and on the other, they are in contrast with Islam’s and Imam Ali’s recommendations regarding the proper conduct toward ibn Muljam. The question is what happened to ibn Muljam and how the accounts of the historians should be analyzed. Thus, the purpose of this research is to discover a historical truth. It seems that the distortion of historical accounts and concealing some facts have led to the ambiguity and confusion of the accounts on the fate of ibn Muljam.