تاثیر رویدادهای طبیعی بر تجارت جنوب ایران در نیمۀ دوم حکومت ناصرالدین شاه، براساس آمار دفاتر نمایندگی مقیم حکومت هند بریتانیا (1290/1873-1312/1895)

تجارت خلیج‌فارس در تمام ادوار تاریخی به علّت شرایط خاص جغرافیایی، اقلیمی، طبیعی همواره در جریان بوده است. ولی عدم وجود آمار کامل و مطمئن قبل از دورۀ ناصری هرگونه گمانه‌زنی در مورد جایگاه بنادر خلیج فارس در تجارت ایران را با مشکل مواجه می‌کند. وجود آمار نمایندگی‌های مقیم حکومت هند بریتانیا که در خلال دورۀ ناصری ثبت گردیده است، امکان مطالعۀ جزئیات تجارت بنادر خلیج فارس را مهیا می‌کند. مطمئناً انتشار چنین آماری توانایی بررسی عوامل موثر بر تجارت جنوب ایران را به‌دست خواهد داد. با توجه به اینکه عمده محصولات تجاری در دورۀ قاجار مربوط به محصولات کشاورزی می‌باشد، بر همین اساس رویدادها و بلایای طبیعی که در عمل‌آوری محصولات کشاورزی دخیل هستند به‌عنوان یکی از عوامل موثر بر تجارت ایران مطرح می‌شود. وجود آمار‌های نمایندگی مقیم امکان بررسی تاثیر رویدادهای طبیعی بر تجارت جنوب ایران را ممکن می‌سازد. بر همین اساس پژوهش حاضر سعی در بررسی تاثیر عوامل طبیعی بر تجارت بنادر ایرانی در خلیج فارس بر اساس گزارش‌ها و آمار نمایندگی مقیم را دارد. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از آمارهای کمّی، تحلیلی کیفی از میزان تاثیر رویدادهای طبیعی بر واردات و صادرات جنوب ایران ارائه نماید. نتیجه‌ای که پژوهش به آن دست ‌یافته است نشان می‌دهد که رویدادهای طبیعی مخصوصاً کمبود بارش تاثیر قابل‌توجهی در تجارت جنوب ایران داشته است.

The Effects of Natural Events on SouthernIran trade in the Second Half of Naser alDin Shah’s Government Based on the Data of Administrative Offices of the BritishIndian Government (18731895)

Due to geographical, climatic, and natural conditions, the Persian Gulf trade has been lively in all historical periods. But the lack of complete and reliable statistics before Naser alDin Shah Qajar’s period (18311896) makes it difficult to speculate about the position of the Persian Gulf ports in southernIran trade. The data of the BritishIndian Government administrative offices registered during Naser alDin Shah Qajar’s period provides an opportunity to study the details of the Persian Gulf trade ports. Surely such statistics can help us examine the factors affecting the trade of SouthernIran. The factors mentioned in Persian sources are natural events. Considering that Persian sources have a brief discussion of natural events, we can only understand the magnitude and extent of the effects of natural events through the political reports and the reports of secret reporters in the south. The information of administrative offices makes it possible to explore the impact of natural events on the SouthernIran trade. Accordingly, the present study tries to investigate the effects of natural factors on the trading of Iranian ports in the Persian Gulf on the basis of these statistic reports. It tries to provide a qualitative analysis of the effects of natural events on imports and exports of southern Iran. It shows that natural events, especially wheat prices, had a significant impact on the trade of southern Iran.