خاستگاه سرپوش در نخستین سکه‌های اشکانی (از ارشک یکم تا مهرداد یکم)

در بررسی سکه‌های نخستین اشکانیان، پژوهشگران بیشتر بر میراث یونانی‌مآبی و پارسیهخامنشی به‌عنوان عناصر مسلط تاکید می‌کنند و عناصر سکایی عموماً نادیده انگاشته می‌شوند. یکی از نقش‌مایه‌های این سکه‌ها، سرپوش قائم نوک‌تیزی است که بر سر شاه قرار دارد. مسئله اصلی پژوهش، بررسی خاستگاه سرپوش شاهان نخست اشکانی است که عموماً متاثر از سکه‌های شهرب‌های هخامنشی و فرهنگ پارسی انگاشته می‌شود. فرضیه این مقاله، احتمال سکایی‌بودن این سرپوش باتوجه‌به خاستگاه سکایی اشکانیان است. مقاله حاضر بر آن است تا با روش توصیفیتحلیلی و مقایسه این سرپوش با نقش‌مایه‌های هخامنشی، سکایی و یونانی و توصیفات‌ متون کلاسیک، به بررسی این خاستگاه بپردازد. مقایسه این سرپوش‌ها با سرپوش شهرب‌ها، موارد نقش‌مایه‌های دوره هخامنشی و هنر یونانی کلاسیک نشان می‌دهد که این سرپوش برخلاف موارد پارسی که نرم و فاقد برجستگی هستند، شباهت چشمگیری با سرپوش‌های بیابان‌گردان سکایی دارد که در هنر هخامنشی و یونانی به‌صورت قائم به تصویر کشیده شده‌اند؛ درنتیجه، می‌توان گفت سرپوش نخستین اشکانیان گونه‌ای از سرپوش ایستاده و نوک‌تیز سکایی است که مختص اپرنی‌ها یا قبایل داهه بوده است. ردِّ پای سرپوش سکا‌ها در متون کلاسیک نیز دیده می‌شود که از آن به نام کورباسیا یاد شده است. بررسی اصطلاحات سرپوش‌ها در این متون نشان می‌دهد واژه کورباسیا که در آغاز تنها مختص سرپوش سکا‌ها بوده است، بعدها با سرپوش بلند و دندانه‌دار پارسی مختص شاه بزرگ هخامنشی خلط شده و این دو، همسان ‌پنداشته شده‌اند. گذشته از ارتفاع سرپوش‌ها، ظاهراً آنچه به این همسان‌انگاری کمک کرده است، وجود محافظ گردن در هر دو سرپوش بوده است.

The Origin of the Headgear on Early Arsacid Coins (from Arsaces I to Mithradates I)

Scholars, in their study of Parthian numismatics, mostly emphasize the Hellenistic and PersianAchaemenid heritage and ignore Scythian cultural elements. One of the most important motifs on these coins is the upright headgear of the king. The main purpose of this research is to examine the origin of early Arsacid kings’ headgear which is generally assumed to be an imitation of Achaemenid satrapal coins and Persian culture. Due to the Scythian background of the Arsacids, however, the article proposes a Scythian origin for this headgear. It examines the origin of this headgear by comparing Arsacid coins with Achaemenid, Scythian, and Greek motifs and classical sources. The result of our comparison indicates that the Arsacid headgear, unlike the soft and loose Persian one, has a striking resemblance with the stiff pointed Scythian headgear which is depicted in Achaemenid and Greek art. Consequently, it can be argued that the early Arsacid headgear was probably a sort of Scythian headgear belonging to Aparni or Dahaean tribes. The trace of this headgear can be found in some classical texts in which it is refered to as “kurbasia.” The study of the terms used for headgears in these texts illustrates that the word kurbasia, which was initially used for the Scythian headgear, in later periods, was confused with an upright ridged Persian headgear exclusively for the Achaemenid great king. Apart from their similar stiffness, it seems that both headgears had a common neck protection which further caused their misidentification.