پژوهشی بر سکه‌هایی شاخص از نصر بن ‌احمد سامانی (ضرب‌شده به سال 301ق در سمرقند)، با خوانشی نو از تاریخ سیاسی آن دوره

سال 301ق را باید سال پرمخاطره ای برای سامانیان دانست؛ زیرا پس از کشته شدن احمد بن اسماعیل (295-301ق)، هم زمان اسحاق بن احمد (301ق)، بزرگ خاندان سامانی و نصر بن احمد (301-331ق)، فرزند خردسال امیراحمد، به ادعای امارت برخاستند که درنهایت به نزاع و پیروزی نصر خردسال انجامید. ازآنجایی که مطالب کتب تاریخی در این باره پراکنده و متفاوت است، علم سکه شناسی می تواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار پژوهشگران قراردهد؛ پس پایه و مایۀ اصلی این مقاله را   داده های سکه شناختی، به ویژه دو سکۀ شاخص از امیرنصر تشکیل می دهد که به تاریخ 301ق در شهر سمرقند ضرب شده اند. این مقاله بر آن است تا علاوه بر معرفی این سکه های شاخص، به بازسازی و تعیین علل برخی از حوادث با همراهی داده های سکه شناختی در کنار متون تاریخی بپردازد؛ درنتیجه مجهولات مهمّی نظیر هدف از ضرب این مسکوکات، ضارب سکه ها و نگاه دستگاه خلافت عباسی را به مدعیان روشن، و معلوم می کند که هدف از ضرب این سکه ها نشان دادن تثبیت قدرت نصر بر قلمرو سامانیان، به ویژه سمرقند بوده است؛ به احتمال، این مسکوکات را فاتح سمرقند، حمویه بن علی یا کارگزار تازۀ سمرقند، عمر بن نصر بن محمد بن اسماعیل (یا پسری از عمرو بن نصر بن احمد) ضرب کرده است و آخر اینکه خلیفه در ابتدا اسحاق را بر نصر ارجح دانسته و حکومت وی را تایید کرده است.

A Study on Some Indicative Coins of Nasr Ibn Ahmad Samani (Minted in Samarghand, 913/4) Along with a New Reading of the Political History of that Period

The year 301 AH (913/4 AD) should be considered a dangerous year for the Samanids. Because, after Ahmadibn Ismail (295301 AH) was murdered, a conflict and subsequently a battle happened between his eightyearsold  son, Nasribn Ahmad and his uncle Ishāq ibn Ahmad who was, at that time, the doyen of Samanids, to take the throne which finally led to the victory of the little Nasr. Due to the dispersion and variety of the content of historical books, numismatics seem to be able to provide the researchers with valuable information. Therefore, the numismatic data especially what has gotten of two indicative coins of Nasr II, minted in 301 AH in Samarkand, is the main source of the present study. In addition to introducing the mentioned coins, it has been tried in present paper to analyze the causes of some of the events of this period using numismatic data and information has gathered out of historical texts. The attempts have been made to clarify some unknown matters such as the purposes were behind the minting of the coins, the one who had the coins being minted and the opinion of the Abbasid Caliphate on power claimers, and to make it clear that the coinage purpose was to indicate the consolidation of Nasr’s power over the territory of the Samanids, particularly Samarkand. The results show that the coins had been likely minted by Hamooyatibn Ali (the conqueror of Samarkand), or by Omaribn Nasribn Muhammadibn Ismail or even by one of ’Amribn Nasribn Ahmad’s son (the new governor of Samarkand), and finally the Caliph preferred initially Isaac to Nasr and confirmed his government.