ایران به مثابه «دیگری» در هویّت ملی عراق

عراق با وجود ریشه‌های تمدنی کهن، کشوری نوپاست که در ابتدای دهه سوم قرن بیستم تاسیس شد. شکل‌گیری هویّت ملی در عراق از ابتدای تاسیس تاکنون با مشکلات و چالش‌های فراوانی روبه رو بوده است؛ یکی از این مشکلات، قرائت قومی از هویّت ملی عراق است که در اکثر قریب به اتفاق سال‌های تاسیس این واحد سیاسی تا سقوط نظام صدام در آوریل 2003م، بر آن سایه افکنده و پس از سقوط نظام صدام به گونه ای دیگر بر هویّت ملی عراق تاثیرگذار بوده و هست. این قرائت قومی از هویّت ملی عراق از نظر گفتمانی به شدّت واگرا و دیگری‌ساز است و در کنار «دیگری» های متعارف در گفتمان عرب‌گرایانه همچون استعمار، امپریالیسم، صهیونیزم و ایران، در زمان جنگ تحمیلی ایران و عراق به اوج خود رسید و تحت عنوان «دروازه شرقی جهان عرب» ایران را به‌مثابه دیگری برجسته ساخته، بخش بزرگی از ساکنان عراق را با هم عرض گرفتن شیعه و ایرانی به‌مثابه دیگری طرد می‌کند. گفتمان عرب‌گرایانه واگرا در این دیگری‌سازی خود از ایران، از ابتدای شکل‌گیری عراق تحولاتی را به خود دیده است و با واژگانی همچون «شعوبی»، «عجمی»، «مجوس» و «صفوی»، بخش بزرگی از ساکنان عراق را با قرائت قوم‌گرایانه از هویّت عراقی طرد می‌کند. مسئله ایران در عراق بعد از سقوط صدام صورت جدیدی به خود می گیرد، که با توجه به تحولات هویتی در عراق، همچنان ظرفیت بازگشت به عقب را دارد.

Iran as an “Alien” in Iraq’s National Identity

Despite the origins of its ancient civilization, Iraq is a newly established country which has been founded in the early 1930s. The formation of "National Identity" has been faced many difficulties and challenges since the founding of this country. Ethnic recitation is one of those challenges has affected Iraq’s national identity throughout the years before the collapse of Saddam Hussein’s regime in April 2003, and even after the collapse of his regime, it has experienced a change only in its mode. This ethnic recitation of the Iraqi national identity is discursively divergent and alienmaker in terms of discourse, and culminated besides other conventional "aliens" such as Colonialism, Imperialism, Zionism and Iran in panArabist discourse during the imposed Iraqi – Iranian war. Iran was highlighted as an outstanding alien under the title of "Eastern Gate of Arab World", the policy through which a large portion of Iranians living in Iraq were expelled by considering Shiite and Iranian the same. This divergent PanArabist discourse in alienmaking of Iran has undergone different changes since the beginning of Iraq and forced a large part of Iraqi inhabitants rejected from Iraqi identity by using terms such as Shu’ubi, ’Ajami, Magus (fire worshiper) and Safavid. The issue of Iran has gotten a new dimension after the fall of Saddam and is in a situation that has still the capacity to return due to the evolution of Iraqi identity.