واکاوی اقدامات درویش‌پاشا در نخستین کمیسیون تحدید حدود ایران و عثمانی 12681266 هجری قمری

ایران و عثمانی به عنوان دو دولت همجوار با مرزهای طولانی طی سده های متمادی روابط بسیار پرفرازونشیبی را پشت سرگذاشتند. یکی از مسایل اصلی که هنوز جای پژوهش های جدی درباره آن خالی است، مسئله چگونگی تعیین مرزهای دو دولت است. از هنگام انعقاد عهدنامه دوم ارزنه الروم در 1263ق/1847م، تحدید حدود دو دولت وارد مرحله جدیدی شد. درست از نیمه قرن نوزدهم تا نیمه قرن بیستم کمیسیون های متعددی مرکب از نمایندگان چهار دولت، برای حل و فصل اختلافات سرحدی میان ایران و عثمانی تشکیل شد. آغاز به کار نخستین کمیسیون تحدید حدود (ق1266/1850م) در واقع نقطه عطف و سنگ بنای تمامی کمیسیون های بعدی به حساب می آید. پژوهش حاضر با روش تاریخی و رویکرد تحلیلی انتقادی، با تکیه بر اسناد، به ویژه اسناد وزارت امور خارجه و نیز برخی آثار خطی به این پرسش ها پاسخ می دهد: نخستین کمیسیون تحدید حدود، چرا و چگونه تشکیل شد؟ رفتار و عملکرد نماینده عثمانی، درویش پاشا، در جریان نخستین کمیسیون تحدید حدود چگونه بود؟ در این پژوهش، دو اثر مشیرالدوله و درویش پاشا در کنار اسناد ایرانی و عثمانی، به عنوان منابع و مدارک اصیل، مبنای کار بوده است.

The Investigation of Derwish Pasha’s Actions in the First IranianOttoman Demarcation Commission (18501852)

Iran and Ottoman Empire over the course of centuries, have left a hightensionrelationship. One of the main issues that still remains to be seriously investigated is the question of how the two state’s boundaries are delimitated. Since the signing of the second Erzrum Treaty in 1263/1847, the delimitation of two states entered a new stage. Right from the middle of the nineteenth century to the middle of the twentieth century, numerous commissions, composed of representatives of four states, were set up to resolve border disputes between Iran and the Ottoman Empire. The first delimitation commission (1266/1850) in fact, is considered the turning point of all future commissions. The present research responds with the historical method and analyticalcritical approach, relying on documents, in particular the foreign affairs documents, as well as some manuscripts on these questions: How and why the first demarcation commission was formed? What was the actions of the Ottoman representative, Derwish Pasha, during the first demarcation commission? Two works of Moshirdouleh and Derwish Pasha, along with Iranian and Ottoman documents, have been the basis of the present research.