بازتاب نظام اقتصاد جهانی در تولید و صادرات پنبه ایران از 1850 تا 1941 م / 1239 تا 1320ش

پنبه یکی از محصولات مهم کشاورزی است که نقش به‌سزایی در اقتصاد کشاورزی و صنایع نساجی دارد. در نیمه دوم قرن نوزدهم به‌علت گسترش تجارت خارجی و ورود ایران به بازارهای اقتصاد جهانی اهمیت پنبه در اقتصاد کشور افزایش یافت و صادرات آن تحت‌تاثیر افت‌و‌خیز صنایع نساجی سنتی و نوین قرارگرفت. در این پژوهش با رویکرد به نظریه‌ی نظام اقتصاد جهانی والرشتاین، نقش پنبه در اقتصاد ایران از نیمۀ دوم قرن نوزدهم تا جنگ دوم جهانی و نیز واکنش های دولت به ویژه در دوره‌ی پهلوی اول، در برابر این مسئله مورد بررسی قرارگرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بین افزایش صادرات پنبه ایران و افزایش واردات منسوجات رابطه معکوسی وجود داشته که متاثر از نظام سرمایه داری بین‌المللی بوده است. به همین ترتیب، واکنش برخی از تجار در اواخر دوره‌ی قرن نوزدهم به این مسئله و تلاش دولت ایران در دوره‌ی رضاشاه برای ایجاد صنایع مدرن، نتیجه‌ی بازتاب تحولات بیرونی نظام اقتصاد جهانی بود که صنایع نساجی را پیشتاز برنامه‌ی صنعتی سازی ایران در دوره‌ی رضا شاه قرار می داد.