مطالعه تطبیقی حق برخورداری از وکیل در مرحلۀ تعقیب در حقوق داخلی ایران و اسناد و رویه های محاکم کیفری بین‌المللی

به رغم پیش بینی حق داشتن وکیل در کلیه مراحل دادرسی کیفری در اسناد بین المللی و نظام های حقوقی جهان و با وجود به رسمیت شناختن اصل حضور وکیل در مرحلۀ تعقیب و تحقیقات پلیسی در هر دو سطح ملی با توجه به ماده 48 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و بین المللی با توجه به اسناد بین المللی مرتبط از جمله میثاق حقوق مدنی و سیاسی، اجرای این اصل در عمل با ابهامات قانونی متعددی روبرو شده است. از طرفی آیین دادرسی کیفری وسیله ای است برای قاضی به منظور اثبات واقعیت و از سوی دیگر ابزاری برای افراد در دفاع از حقوق و آزادیهای فردی است. از آنجایی که بسیاری از تصمیمات قضایی در مورد فرد مبتنی بر اسنادی است که در رویارویی با ضابطان دادگستری جمع آوری می گردد، محروم کردن مظنون از مشورت با وکیل، احتمال تضییع حقوق دفاعی وی را بالا خواهد برد. در طول سالهای گذشته هم در حقوق داخلی کشورها و هم در رویه محاکم کیفری بین المللی تحولات عدیده ای در ارتقا حقوق مظنونین صورت گرفته است. این مقاله به بررسی تحولات مذکور در حقوق داخلی و رویه محاکم کیفری بین المللی و معرفی دستاوردهای حقوق تطبیقی در زمینه چگونگی ایجاد توازن میان تضمین حق برخورداری مظنون از وکیل در مرحلۀ تعقیب و برقراری یک دادرسی عادلانه پرداخته و نارسایی های نظام کیفری داخلی در این خصوص را با توجه به استانداردهای دادرسی منصفانه بین المللی مورد بررسی قرار می دهد.

Comparative Study of the Right to Legal Counsel in the Prosecution Process in Iranian Law and International Criminal Courts Instruments and Procedures

Despite the right to legal counsel in prosecution process before the court and tribunals mentioned through international documents and legal systems and/or the necessity of the presence of legal assistance being recognized during the investigations and prosecutions nationally (according to article 48 of criminal procedure law of  Iran) and internationally (according to international related documents such as International Covenant on Civil and Political Rights), execution of this right is practically challenged by the legal ambiguities. On one hand the criminal procedure is a mean in the judge’s hand in order to prove the facts; and on the other hand, it is a tool for persons to defend their rights and freedoms. Since many of judicial decisions about the person is based on the documents, which are gathered through facing the police, depriving the suspect from legal assistance will increase the possibility of his her rights suppression. During recent years, in both national legal systems and international criminal court’s procedure several changes have occurred accordingly. This article analyzes the mentioned changes through national law and also the procedure of international criminal courts, and introduces achievements of comparative law regarding how to balance between ensuring the right to legal counsel through tribunals and investigations and establishing a fair trial. The article will hereof study and criticize the failure of Iran’s legal system according to the international standards of fair trial.