معاهده تجارت اسلحه در فراز و نشیب انعقاد و اجرا: مطالعه‌ای تطبیقی با موازین عام حقوق بین‌الملل

معاهده تجارت اسلحه پس از مدت‌ها بحث و رایزنی در سطح بین‌المللی، در فرودین ماه سال 1392 به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید و سرانجام با ارائه پنجاهمین سند تصویب در مهرماه 1393، از تاریخ سوم دی‌ماه 1393 (24 دسامبر 2014) لازم‌الاجرا ‌شد؛ معاهده‌ای بحث برانگیز که نه‌تنها قبل از انعقاد و در طول مذاکرات منجر به تصویب نهایی آن، مواضع متفاوت دولت‌ها و توجه محافل حقوقی را به خود معطوف کرده بود، بلکه پس از تصویب نهایی و لازم‌الاجرا شدن نیز همچنان موضوع بحث و گفتگو در محافل علمی و سیاسی است. اگر پیش از انعقاد معاهده، پرسش اصلی در اذهان جهانیان، امکان نیل به یک توافق جهانی در مورد تجارت بین‌المللی اسلحه بود، امروز این سوال مطرح است که آیا این معاهده، با وجود برخی نواقص، می‌تواند در بوته عمل کارساز باشد و هدف و موضوع خود را محقق کند. از آن‌جا که ارائه شمای کلی از پیچیدگی‌ها و تحولات ناظر بر این مساله، ارزیابی دقیق‌تر از دستاوردهای محتمل این سند را ممکن می‌سازد، مقاله حاضر، نخست ترتیبات و مقررات بین‌المللی مربوط به تجارت سلاح و مهمات قبل از انعقاد معاهده تجارت اسلحه را مورد بررسی قرار داده و آنگاه نگاهی از درون به نقاط ضعف و قوت معاهده 2013 دارد تا مطالعه‌ای تطبیقی بین مفاد این معاهده و مقررات عام حقوق بین‌الملل به دست دهد.