مبانی دادرسی بدون کیفرخواست درنظام‌های حقوقی ایران و انگلستان

رسیدگی بدون کیفرخواست یا اختصاری یکی از ساز و کارهایی است که نظام های حقوقی به منظور تامین سرعت در رسیدگی‌های کیفری با حذف پاره ای از تشریفات رسیدگی، پیش بینی کرده اند. این شیوه عمدتاً ناظر به جرایم سبک بوده، حذف این تشریفات به گونه ای صورت می‌پذیرد که به اصول دادرسی عادلانه خللی وارد نکند. دادرسی بدون کیفرخواست در نظام حقوقی ایران شامل دادرسی مستقیم در دادگاه، جلب به دادرسی توسط دادگاه و ادعای شفاهی دادستان در دادگاه است که در این میان دادرسی مستقیم که بحث برانگیزترین شیوه دادرسی بدون کیفرخواست به شمار می‌آید ناظر به عدم مداخله نهاد دادسرا در امر تحقیقات مقدماتی بوده، در این شیوه، تحقیقات مقدماتی نیز به عهده مرجع رسیدگی است. عدم تفکیک نهاد تحقیق از نهاد رسیدگی، بی-طرفی نهاد رسیدگی را با تردیدهای جدی مواجه می‌سازد. از سوی دیگر، توسعه قلمرو دادرسی بدون کیفرخواست در نظام حقوقی ایران به مجازات‌های شرعی مانند حد زنا و لواط که بعضاً منتهی به سلب حیات و رجم می‌گردد و همچنین اعطای صلاحیت گستره به دادگاه‌های بخش که در جرایم خارج از صلاحیت دادگاه کیفری استان به شیوه بدون کیفرخواست مبادرت به رسیدگی و صدور حکم می کنند گستره این نوع دادرسی را در ایران از منظر دادرسی عادلانه مواجه با ابهامات قابل توجه کرده است. این امر در حالی است که در نظام حقوقی انگلستان دادرسی بدون کیفرخواست ناظر به حذف هیات منصفه از رسیدگی کیفری دادگاه صلح در برخی جرایم نسبتاً سبک و بدون نقض بی طرفی مرجع رسیدگی است. در این مقاله ضمن بررسی ویژگی‌های این الگوی دادرسی به چرایی گستره و تمایزات این الگوی دادرسی در نظام‌های حقوقی ایران و انگلستان خواهیم پرداخت.