جایگاه بزه‌دیدگان در دیوان کیفری بین‌المللی؛ با تاکید بر مشارکت آنان در مراحل آغازگری دعوا و تحقیقات مقدماتی

مشارکت بزه‌دیدگان اشاره به موقعیتی دارد که طی آن، حق قابل ملاحظه شرکت فعال در مراحل مختلف رسیدگی و ارایه دیدگاه‌ها و نگرانی‌ها را به آنان اعطا می‌کند. حقیقت‌یابی، ایجاد سازش، تحکیم هنجارها و اعاده حاکمیت قانون از زمره اهم اهداف مشارکت محسوب می‌شوند. اساسنامه رم برای بزه‌دیدگان حق واقعی در آغازگری رسیدگی‌ها را به رسمیت نشناخته و در این مرحله حقوق مشارکتی آنان در شروع تحقیقات بسیار محدود است. اما در مقایسه با این مرحله، دیوان کیفری بین‌المللی در مرحله تحقیقات مقدماتی، حقوق مشارکتی نسبتاً گسترده‌تری را مورد پذیرش قرار داده است. اما با وجود این، اساسنامه و سایر مقررات دیوان، راهبردهای ناچیزی در زمینه ماهیت «مشارکت»، جرییات، شرایط و شیوه اعمال آن توسط قضات به دست می‌دهد. کلی، مبهم، پیچیده و متناقض بودن اساسنامه رم و سایرمقررات دیوان در زمینه مشارکت بزه‌دیدگان، به‌ویژه در زمینه تحقیق، به دادستان و قضات اجازه می‌دهد که در این راستا با رویکردی موسع و امکان اعمال سلایق شخصی، تصمیماتی اتخاذ کنند. تاکنون عدم ثبات و انسجام عملکرد و رویه دیوان در راستای مشارکت بزه‌دیدگان، در بیش از یک دهه‌ای که از اشتغال به کار آن می‌گذرد، در کنار حضور و مشارکت نامنظم و بدون بهره‌مندی از ارشاد و معاضدت درست و کافی، در مجموع، مشارکتی تقریباً نمادین را برای بزه‌دیدگان به نمایش گذاشته است.