مطالعه‌ی تطبیقی دعوای مشتق چندجانبه در حقوق ایران و انگلیس

در بیشتر نظام‌های حقوقی، سازوکار دعوای مشتق مستقیم پذیرفته شده و بنابراین سهامدار(ان) می‌تواند به نمایندگی از شرکت علیه مدیر(ان)، مدیرعامل، گاه بازرس(ان) و حتی شخص ثالثی که با اعمال خود باعث ایراد خسارت به شرکت شده‌‌اند، دادخواهی کند. در حقوق ایران طرح چنین دعوایی تنها در شرکت سهامی و علیه مدیر و مدیرعامل آن ممکن است. در دعوای مشتق چندجانبه، سهامدار شرکت مادر علیه مدیر، مدیرعامل یا بازرس شرکت فرعی یا علیه این اشخاص در شرکت فرعیِ شرکت فرعی برای جبران خساراتی که خوانده(گان) به آن شرکت‌ها وارد کرده، دادخواهی می‌کند. برخلاف دعوای مشتق مستقیم، دیدگاه واحدی در نظام‌های حقوقی در خصوص دعوای مشتق چندجانبه، وجود ندارد. برای رد این سازوکار، به اصل استقلال شخصیت شرکت از شرکا، تفکیک دارایی شرکت از دارایی سهامدار، خلاف قاعده بودن دعوای مشتق و در نتیجه لزوم اکتفا به قدر متیقن، استناد شده است. در برابر، برای پذیرش آن، به سمت داشتن سهامدار شرکت مادر برای طرح دعوا، به مصلحت بودن پذیرش آن و لزوم نظارت بیرونی بر اداره شرکت استدلال شده است. در حقوق انگلیس ظاهراً این نهاد پذیرفته شده و سهامدار شرکت مادر می‌تواند چنین دعوایی اقامه کند. در حقوق ایران این سازوکار پذیرفته نشده، درحالی‌که وجود آن می‌تواند در ترغیب افراد به سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها و بازدارندگی موثر باشد، لذا شایسته است در حقوق ایران نیز، این شیوه پیش‌بینی شود.

comparative study of multiple derivative claim in iranian and english law

in most legal systems, direct derivative claim has been accepted. the shareholder can thus sue on behalf of company against director, executive manager, inspector and even third parties that damaged the company. in iranian law, the action is just possible in joint stock company and against director and executive manager. in multiple derivative claim, parent company’s shareholder can bring an action against the same persons in subsidiary or sub-subsidiary. contrary to standard derivative claim, there is not consensus about multiple derivative claim in legal systems even among scholars. this advice was criticised on reasons such as separation of legal entity from its shareholders, separation of shareholder’s property from company’s property, the exceptional nature of derivative claim. conversely, it has been accepted on the standing of parent company’s shareholder to file a lawsuit, meeting the interest, the necessity of external supervision on managing the corporate. it has been apparently aknowleged in english law and the shareholder is able to bring such an action. this mechanism has not been accepted in iranian law, while it can play a role in inducing individuals to invest in companies and securing deterrence, so it deserve to foresee it in iranian law.