مطالعه تطبیقی موجبات تغییر در مدیریت موقوفات منصوص‌التولیه در حقوق ایران و عراق

در حال حاضر در نظام حقوقی ایران اراده واقف در تعیین متولی موقوفه نقش اساسی دارد و مستنبط از مواد 61 و 75 قانون مدنی این است که هیچ کس حق تغییر یا محدود کردن اختیارات متولی منصوص التولیه را ندارد و حتی در صورت خیانت متولی، قانونگذار در راستای احترام به اراده واقف مطابق ماده 79 قانون مدنی صرفاً ضم امین به متولی را پیش بینی کرده است؛ اما در نظام حقوقی عراق مصلحت وقف و موقوف علیهم بر اراده واقف ترجیح دارد و مطابق ماده 19 نظام المتولین چنانچه اقدامات متولی در تضاد با مصالح وقف و موقوف علیهم باشد، به دلیل خیانت در امانت از تولیت موقوفه عزل می شود. نتایج حاصله از مطالعه اسناد، قوانین و مقررات و تحلیل متن و محتوا حاکی از آن است که رویکرد نظام حقوقی عراق که تغییر متولی منصوص التولیه را به دلیل مصلحت وقف و موقوف علیهم ترجیح می‌دهد در مقایسه با نظام حقوقی ایران که قائل به حفظ متولی منصوص التولیه به دلیل احترام به اراده واقف است، دارای اثرات مثبت بیشتر و بهتری است؛ لذا بهتر است قانونگذار داخلی با مدنظر قراردادن نظام حقوقی عراق جهت اصلاح قوانین موجود اقدام کند و امکان تغییر متولی را در مواردی که مصلحت وقف و موقوف علیهم اقتضاء می‌کند، فراهم آورد.

the comparative study of changes in management of explicitly determined endowments in the legal system of Iran and Iraq

Currently, in Iran's legal system, the will of the endower has a crucial role in determining the custodian of the endowment, and the Articles 61 and 75 of the Civil Code assert that no one has the right to change or restrict the power of the explicitly determined custodian, and even in the case of treason the custodian, respecting the will of the endower, the legislator according to the Article 79 of the Civil Code foreseen to add a trustee to the custodian. However, in the legal system of Iraq, the expedient of the endowment and its beneficiaries is preferable to the will of the endower and, in accordance with the Article 19 of the Nezam AlMotevallin if the actions of the custodian are in contradiction with the material of the endowment and its beneficiaries, due to breach of trust, the privilege of the endowment is dismissed. The results of the study of documents, laws and regulations, and the analysis of the text and content indicate that the approach of the Iraqi legal system that opts for the change of the explicitly determined custodian for the expedient of endowment and its beneficiaries has more positive effects compared with the legal system of Iran while emphasize on to keep the explicitly determined custodian for the respect of the will of the endower.