نقش بیمه در ارتقای دسترسی شهروندان به نظام عدالت مدنی

هزینه‌بر بودن دادخواهی، مانعی عمده در مسیر دسترسی افراد به دادگستری است. به‌موازات افزایش هزینه‌های اداره جامعه و دادگستری، از سویی ارائه معاضدت قضایی از سوی دولت‌ها با چالش روبرو شده و از سوی دیگر، کوشش اندیشمندان برای تضمین حقوق بشر آیینی و بهبود دسترسی افراد به دادگاه، ابداع شیوه‌های نوینی را برای تامین مالی هزینه‌های دادخواهی در پی داشته است. یکی از راه‌های چیره شدن بر مشکل ناتوانی مالی افراد برای دادخواهی و نیز محدودیت منابع دولت‌ها برای کمک به ایشان، حرکت به سمت خصوصی‌سازی تامین مالی این هزینه‌هاست که می‌تواند در بردارنده راهکارهای گوناگونی همچون حق‌الوکاله مشروط، بستن قرارداد تامین مالی با ثالث یا بیمه هزینه‌های دادخواهی باشد. پوشش بیمه‌ای این هزینه‌ها می‌تواند پیش یا پس از وقوع اختلاف تهیه گردد. درعین‌حال تامین چنین پوششی ممکن است به‌صورت شرط تبعی یک قرارداد دیگر یا در قالب یک قرارداد مستقل ارائه شود. در حقوق ایران نیز افزون بر پیش‌بینی پوشش تبعی این هزینه‌ها در مصوبات شورای عالی بیمه، پوشش مستقل این هزینه‌ها از سوی برخی شرکت‌های بیمه ارائه‌شده که با توجه به اصل آزادی قراردادها و عدم مغایرتش با قواعد آمره از یک‌سو و کارکرد مناسبش در تسهیل دسترسی افراد به دادگستری، پیشگیری از دادستانی خصوصی و درنتیجه حفظ نظم عمومی از سوی دیگر، باید آن را قراردادی معتبر دانست. ‌

The Role of Insurance in promoting Citizens’ Access to Civil Justice

The necessity for paying costs such as court costs is a major obstacle in people rsquo;s access to justice. As the costs of society and justice rsquo;s administration increase, in the one hand providing legal aid by government has faced challenge and in the other hand, scholar rsquo;s effort to ensure procedural human rights and promoting individual rsquo;s access to court amounted to devising new form for funding litigation costs. One way for prevailing individuals financial inability for litigation and government rsquo; scarcity to provide them the aid, is to privatize funding the costs which can include various mechanisms such as conditional fee, third party funding or legal expense rsquo;s insurance (LEI). Insurance coverage can be before or after the dispute, in the same time the coverage may be in the form of package deal insurance or freestanding contract. In Iran law, in addition to the foreseeability of covering these costs in the form of package deal insurance by central insurance rsquo; regulations, the freestanding contract has been provided by some insurers. It appears this type of insurance should be considered a valid contract too, according to freedom of contracts and its congruence with mandatory rules on the one hand, and its suitable function in facilitating individuals rsquo; access to court, preventing selfhelp and meeting public order on the other hand.