پروژه صبر: نقش مولفه‌های اجتماعی در تحقق نوسازی شهری

امروزه رویکرد اجتماعی به بافت‏های فرسوده، نقطه عطفی در تاریخچه نوسازی و بهسازی این بافت‏ها در کشور به حساب می‌آید. ویژگی‌های اجتماعی خاص بافت‏های فرسوده، ضرورت توجه به ابعاد اجتماعی را دوچندان می‏کند. برنامه‏ریزی مشارکتی تحت عنوان «برنامه‏ریزی با مردم» به جای «برنامه‏ریزی برای مردم» و همچنین «صحبت کردن با مردم» به جای «صحبت کردن در مورد مردم»، رهیافت و نگاهی برای مداخله و ورود به بافت‏های فرسوده است. با وجود ظرفیت‏ها و زمینه‏های درونی این نوع برنامه‌ریزی، مردم به عنوان عنصر مشارکت‏جو، به دلایل بسیاری که بیشتر مربوط به دوران گذشته و قوانین مصوب است، اعتماد لازم را به این گونه برنامه‏ریزی‌ها ندارند. لذا ورود به مباحث اجتماعی نیاز به مکث، صبر و حوصله زیاد و کار درونی و رو در رو در تعامل با اجتماعات محلی دارد. شاید بتوان فعالیت‌های اجتماعی به ویژه در زمینه مداخله در بافت‌های فرسوده را به «پروژه صبر» تعبیر نمود.  این رویکرد، با در نظر گرفتن سرمایه اجتماعی، یکی از اولویت‌های کلیدی در مدیریت شهری است. ابعاد سرمایه اجتماعی را اعتماد، مشارکت و انسجام اجتماعی تشکیل می‌دهد که هرکدام از این ابعاد در ارتقای حیات و نوسازی بافت فرسوده نقش مهمی دارد. پایین آمدن شرایط و سطح کیفیت زندگی از لحاظ ابعاد کالبدی، اقتصادی و اجتماعی سبب مهاجرت برخی از ساکنان این‌گونه بافت‌ها شده و از سوی دیگر اضمحلال شرایط اقتصادی و عدم رقابت‌پذیری این محلات با محلات برتر شهری، نوعی جدایی‌گزینی اکولوژیکی و اجتماعی و برتری برخی فضاهای شهری برای اسکان و سرمایه‌گذاری‌های شهری را سبب شده است.این نوشتار سعی دارد تا ضمن بررسی تاریخچه تهیه طرح‌های توسعه شهری به صورت اعم و طرح‌های نوسازی به صورت خاص رویکرد ‌و نگرش‌های جدید نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده، مولفه‌ها و ابعاد تاثیرگذار اجتماعی دخیل در نوسازی را تحلیل و راهکارهای عملیاتی را در قالب تجارب میدانی پیشنهاد کند.