تجربیات نوسازی معاصر از دید هویت شهری

نوسازی معاصر در ابتدا بر این فرض استوار بود که با نوسازی کالبد ـ خیابان‌ها و ساختمان‌هاـ بی‌نیاز از توجه به تاریخ و زمینه موجود، زندگی شهری نیز نو می‌شود. اما در کمتر از دو دهه بروز ناامنی و ناپایداری اجتماعی در محلات نوسازی شده، ضمن بطلان این فرض، این سوال را مطرح کرد که تحقق نوسازی کاملی که در آن امنیت و تعلق خاطر به عنوان شرایط اصلی سکونت مطلوب تامین شود نیازمند چیست و چه نسبتی با هویت و زمینه شهری موجود دارد. در این راستا مقاله حاضر ابتدا به معرفی مفهوم هویت شهری می‌پردازد که در آن تداوم تاریخی و وابستگی به ذهن انسانی دو بعد اصلی معرفی می‌شوند. سپس تاثیر هویت بر ایجاد امنیت محیطی با استفاده از نتایج مطالعات اجتماعی انجام‌شده بررسی می‌شود. طبق این مطالعات هویت محله‌ای عاملی مناسب برای رشد و ارتقای تعلق خاطر، تعهد و مشارکت افراد در محله است و می‌تواند حس کنترل و نظارت اجتماعی را در محله ارتقا دهد. در نتیجه در محله‌هایی که هویت محله‌ای قوی‌تری دارند، نظارت اجتماعی و در نتیجه امنیت و گرایش کمتری به ناهنجاری‌ها وجود دارد. در بخش سوم ضمن تحلیلی کوتاه از رویکرد نوسازی کالبد محور (مدرن)، دو پروژه پروت‌ایگو در سنت لوییس و پروژه نواب تهران به عنوان دو نمونه موردی، با معیارهای هویت و امنیت ارزیابی می‌شوند و فرایند ایجاد فضای ناامن و جرم‌خیز در آنها تحلیل می‌شود. نتایج این تحلیل بیان‌گر اینست که با نادیده گرفتن زمینه‌های تاریخی و فرهنگی موجود، فضایی با ‌هویت ضعیف، تولید می‌شود که هیچ تعلق خاطری را در ساکنانش نمی‌انگیزد و باعث مهاجرت و تغییر ترکیب اجتماعی و کاهش انگیزه مشارکت و کنترل می‌شود. این دو عامل بر ایجاد ناامنی و جرم‌خیزی محیط تاثیر می‌گذارند. نتیجه نهایی مقاله اشاراتی به جایگاه هویت شهری در تهیه طرح نوسازی در راستای تحقق نوسازی کامل و تامین امنیت محیطی خواهد داشت.