از لامکان تا نظرگاه در جستجوی هویت «شهر ساحلی» برای انزلی

نظام‌مندی شهرها را باید مخلوق ساختار ذهنی نظم‌طلب انسان دانست. در سامان‌دهی شهرهای امروزی، نظم مبتنی بر «زندگی اجتماعی» به عنوان مفهومی انعطاف‌پذیر و سازگار با حیات جمعی می‌تواند اساس نظام شهرها قرار گیرد. در چنین نظمی ساختار شهر براساس فضاهای جمعی قوام پیدا می‌کند. درک جامع از شهر، در قالب دریافت حسی ساختار شهر و فهم نظام ذهنی آن و نیز تفسیر براساس خاطرات جمعی شهروندان، منجر به درک شهر به عنوان یک «ابرمکان» و «ابر‌خاطره» می‌شود و در هویت جمعی شهروندان موثر است. برای برقراری نظم ذهنی شهر لازم است عناصر غیر اجتماعی کالبد شهر که از آنها به ‌نام لامکان‌ها یاد می‌کنیم، شناسایی و با فضاهایی با کارکرد اجتماعی جایگزین شود که قابل ارتقا به مکان منظرین و موثر در هویت جمعی شهر هستند. نوشتار پیش رو، با انتخاب شهر بندر انزلی به عنوان نمونه موردی، به بررسی نظم عینی این شهر و تناقضاتش با نظم ذهنی آن می‌پردازد. در این میان ابتدا ثابت می‌شود که ادراک جامع از چیستیِ این شهر به ‌دلیل تجمع ارکان ساختاری شهر در مرکز آن، در پی ادراک مرکز شهر‌ـ و نه کل آن‌ـ حاصل می‌شود. سپس با شناسایی فضای لامکان در مرکز شهر و کشف کیفیت نظرگاهیِ بالقوه آن، پیشنهاد می‌شود فضای مذکور با تبدیل ‌به نظرگاه در مقیاس میانی، درکی جامع از مرکز شهر انزلی‌ـ به عنوان عصاره شهر‌ـ ارایه کند. در نهایت حفظ عناصر صنعتی باقیمانده در سایت، در حین تبدیل آن به فضای جمعی، به عنوان راهبرد پیشنهادی در طراحی ارایه می‌شود.