تاثیر سیاست تجمیع بر سیمای شهر

صاحب‌نظران حوزه شهر، شکل‌گیری سیمای کنونی شهرها را معلول تاثیرگذاری غیرمستقیم عوامل گوناگون اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، طبیعی، اقلیمی و زیست محیطی دانسته‌اند. این در حالی که قوانین، مقررات و سیاست‌های اجرایی مدیریت شهری که عموماً در قالب دستورالعمل‌ها و ضوابط نمود پیدا می‌کند به صورت مستقیم و با سرعت بیشتری سیمای شهرها را شکل داده و تغییر می‌دهند. یکی از این ضوابط و سیاست‌های اجرایی تجمیع1 است که با تغییر ریخت شهری بر سیمای شهر تاثیر گذارده است.رشد سریع مهاجرت به تهران در دهه 40 و توسعه بدون برنامه، شرایط جدیدی را در ریخت شناسی شهر تهران رقم زد. تفکیک خرد زمین‌های زراعی و بایر که در حاشیه شهرها قرار می‌گرفتند، بافت‌های ریز دانه را در جای جای این شهر تولید کرد و منجر به توسعه افقی بیش از اندازه شهر شد. این مسیله در دهه‌های بعد با افزایش بیشتر جمعیت شهر (رشد تقاضا) و موانع توسعه شهر تهران (کمبود زیرساخت‌ها و تاسیسات شهری) و لزوم توجه به توسعه درون‌زا به عنوان یکی از چالش‌های مدیریت شهری مطرح شد. در برابر این چالش بود که تجمیع به عنوان یکی از ابزارهای اصلی مدیریت توسعه زمین‌های شهری به طور وسیع توصیه و به کار گرفته شد. قوانین مختلف، مشوق‌های فراوان و فعالیت‌های گسترده‌ای توسط مجلس، دولت و شهرداری‌ها به منظور تبدیل سیاست تجمیع به رفتار غالب در ساخت و ساز بافت‌های ریزدانه مطرح شد. اما سوال اینجاست آیا این سیاست، جوابگوی تمام ابعاد توسعه شهرهاست؟ یا تنها به دنبال پاسخگویی به نیاز مسکن و افزایش کیفیت منزل مسکونی است؟ سیاست‌ها و قوانین ترغیب کننده تجمیع تا چه اندازه به کیفیت محیط زندگی در شهرها پرداخته است؟ آیا مسیله سیمای شهری هیچ‌گاه به عنوان دغدغه این قوانین و سیاست‌ها مورد توجه بوده است؟در این راه ابتدا دلایل ترویج ابزار تجمیع تبیین و سپس ضمن تشریح جایگاه تجمیع در سیاست‌های توسعه شهری به بررسی دلایل عدم کارایی آن در حوزه سیمای شهری پرداخته خواهد شد.