بررسی رابطه‌ متقابل خدمات اکوسیستم و عدالت محیطی- اجتماعی در تبیین چارچوب راهبردی توسعه‌ پایدار جزیره‌ قشم

مطالبه‌ تغییر شرایط نامطلوب در وضعیتی که امکانات طبیعی، استعدادهای فرهنگی و ظرفیت‌های اجتماعی برای تحول فراهم هستند، لزوم دقت در انتخاب مسیر را نه‌تنها برای پیشرفت که برای دوام و تعادل وضعیت رشدیافته‌ مطلوب، دوچندان می‌کند. وضعیت جزیره‌ قشم و اقمار آن به‌عنوان یکی از غنی‌ترین سکونتگاه‌های سرزمین ایران با بهره‌مندی از زیست‌بوم منحصربه‌فرد، دسترسی به آب‌های آزاد و سبقه‌ بلند فرهنگی- تمدنی، در شرایطی نه‌چندان مطلوب و مطالبه‌ توسعه‌ همه‌جانبه است. غنای بالای این زیست‌بوم طبیعی- تاریخی، لزوم تدوین چارچوب توسعه‌ پایدار راهبردی منحصربه‌فرد این جزیره را موکد می‌سازد، به‌نحوی که ضمن دستیابی به توسعه‌ اقتصادی و حفظ ظرفیت‌های زیست‌محیطی منطقه، برابری‌ دسترسی به منابع، اطلاعات و فرایندها نیز محقق شود تا در نتیجه، فرایند توسعه به بستری برای رشد و پیشرفت برای همه‌ گروه‌های اجتماعی، سنی، جنسیتی و نژادی بدل شود. هدف این پژوهش، تبیین ارتباط میان ایده‌ برخورداری از خدمات اکوسیستم جزیره‌ قشم و دستیابی به عدالت محیطی در وجوه متفاوت به‌منظور کشف حدود لازم‌الرعایه در ترسیم چارچوب مدل توسعه‌ پایدار و مطلوب برای جزیره‌ قشم و اقمار آن به‌مثابه یک سیستم یکپارچه‌ اجتماعی- اکولوژیک است. این پژوهش، کیفی و به‌گونه‌ای ترکیبی، شیوه‌ مطالعه‌ موردی را برای تحلیل توسعه‌ ادبیات جهانی این موضوع برگزیده و به نمونه‌ مطالعه‌شده تعمیم داده است و با تبیین ادبیات توسعه‌ پایدار، مشخص‌ شد که به‌رسمیت‌شناختن رابطه‌ انسان و محیط به‌عنوان نظام طبیعی و سیستمی غیرقابل تفکیک (خدمات اکوسیستم) و ایجاد عدالت محیطی، شرط پایداری این فرایند در اقلیم جزیره‌ قشم است و توجه توامان به رشد اقتصادی، حفاظت زیست‌محیطی و توسعه‌ اجتماعی، مطلوب این فرایند است. براین مبنا، در طرح‌اندازی مدل مطلوب و یکه‌ توسعه‌ پایدار قشم و اقمار آن، باید به مفاهیم و روندهای تحقق عدالت توزیعی، عدالت شناختی و عدالت فرایندی ازطریق به‌رسمیت‌شناختن نقش بازیگران مختلف، توانایی‌ها و ارزش‌های آنان در کنار به‌رسمیت‌شناختن نقش میانجی‌های این فرایند، همچون حاکمیت و تلاش برای ایجاد فرصت‌های یادگیری برای کاهش نابرابری‌ها و تغییر موقعیت‌های ناعادلانه به‌جای ایده‌آل‌گرایی صرف، توجه داشت.

investigating the mutual relationship between ecosystem services and environmental-social justice in explaining the strategic framework of sustainable development of qeshm island, bandar abbas, iran

the demand for change from an undesirable situation, especially when natural resources, cultural assets, and social capacities are available to drive transformation, necessitates careful selection of a path not only for advancement but also for the durability and balance of a favorable developmental state. qeshm island and its adjacent areas, as some of the richest settlements within iran - boasting a unique ecosystem, access to open waters, and a deep-rooted cultural and civilizational heritage - find themselves in less-than-ideal conditions and are in demand of comprehensive development. the unique value of this natural-historical ecosystem highlights the importance of designing a strategic development framework. this framework should aim to ensure economic growth, preserve the environment, and provide equitable access to resources, information, and decision-making processes. consequently, the development process should provide a platform for growth and progress for all social, age, gender, and racial groups. this research aims to elucidate the relationship between the concept of ecosystem services on qeshm island and the achievement of environmental justice in various dimensions to determine the necessary boundaries for crafting a desirable and sustainable development framework for qeshm island and its satellite areas as an integrated socio-ecological system.the research employed a qualitative and mixed-method approach, using a case study to analyze and expand the global literature on the topic as applied to the study area. through the examination of sustainable development literature, it became evident that recognizing the human-environment relationship as an inseparable natural and systemic network (ecosystem services) and establishing environmental justice are prerequisites for the sustainability of this process in the qeshm island climate. the balanced pursuit of economic growth, environmental conservation, and social development defines the preferred approach. thus, in designing a comprehensive and unique sustainable development model for qeshm and its satellites, it is crucial to address distributive, cognitive, and procedural justice by recognizing the roles, capacities, and values of various stakeholders and acknowledging the role of intermediaries - such as governance - in the process. additionally, efforts should be made to create learning opportunities aimed at reducing inequalities and shifting focus from mere idealism to altering “unjust conditions” in the region.