منظر سرزمینی: تبیین نسبت مفهوم سرزمین با منظر

منظر و سرزمین مفاهیمی‌‌اند که به ارتباط جوامع انسانی با محیط اشاره دارند. علی‌رغم کاربرد گسترده در پژوهش‌‌های مختلف، در برخی از موارد این مفاهیم به شکلی غیر واضح به‌جای یکدیگر استفاده شده‌‌اند که همین امر سبب ایجاد ابهام در نسبت مفهومی و همچنین کاربرد صحیح آن‌ها در پژوهش‌‌های علمی شده است. با درنظرگرفتن این مسئله، این پژوهش درنظر دارد با مطالعۀ مفاهیم منظر و سرزمین به تبیین نسبت این دو مفهوم به‌منظور استفاده صحیح از آن‌ها در پژوهش‌‌های آتی بپردازد. برهمین‌مبنا، این پژوهش به این سوال‌‌‌‌ها‌‌ پاسخ می‌‌دهد که چه تفاسیری از مفاهیم منظر و سرزمین در میان پژوهش‌‌ها مختلف وجود دارد؟ و براساس این تفاسیر چه ارتباط مفهومی بین مفاهیم منظر و سرزمین قابل‌تصور است؟ این پژوهش از نوع کیفی است و روش جمع‌آوری داده‌‌ در آن مبتنی بر روش کتابخانه‌‌ای و جست‌و‌جو در پایگاه‌‌های دادۀ داخلی و خارجی است که براساس بهره‌گیری از روش‌‌ تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌‌اند. یافته‌‌های این پژوهش نشان می‌‌دهد، سرزمین ذاتاً یک منظر است و می‌‌توان آن را گونه‌‌ای از منظر دانست و تحت‌عنوان «منظر سرزمینی» مفهوم پردازی کرد؛ با این‌حال، این‌گونه منظر بزرگ‌مقیاس خود برآمده از مجموعه‌‌ای از واحدهای منظرین (منظرهای خرد) است که ادراک آن‌ها در کنار هم کلیت سرزمین و هویت آن را تشخص می‌‌بخشد. علاوه‌بر این، «منظر سرزمینی» به مفهومی متفاوت از «سیمای سرزمین» یا «آمایش سرزمین» اشاره دارد و بر خلاف آن‌ها با رویکردی کل‌نگر، ابعاد عینی-ذهنی سرزمین را مدنظر قرار می‌‌دهد و بر این موضوع تاکید دارد که سرزمین یک واحد تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، قومی و فرهنگی، اکولوژیک و ... است که مجموعه‌‌ای از صفات اساسی هویت‌دهنده وحدت‌بخش را در یک پهنۀ جغرافیایی سبب می‌‌شود.

territorial landscape: explaining the relationship between the concept of territory and landscape

landscape and territory are concepts that refer to the relationship between human societies and their environment. despite their widespread use in various studies, these concepts have sometimes been used interchangeably in an unclear manner, leading to ambiguity in their conceptual relationship and proper application in scientific research. considering this issue, this study aims to clarify the relationship between the two concepts by examining landscape and territory, to ensure their correct usage in future research. accordingly, this study addresses the following questions: what interpretations of the concepts of landscape and territory exist among different studies? and based on these interpretations, what conceptual relationship can be envisioned between the concepts of landscape and territory? this study is qualitative, and the data collection included a thorough search in both domestic and international databases. the data was analyzed using content analysis methods. the findings of this study indicate that territory is inherently a landscape and can be considered a type of landscape, conceptualized under the term “territorial landscape.” however, this large-scale landscape is itself composed of a collection of smaller landscape units, whose collective perception gives the territory and its identity distinctiveness. additionally, the “territorial landscape” refers to a concept different from “landscape ecology” or “territorial planning,” and unlike them, it adopts a holistic approach, considering both the objective and subjective dimensions of the territory. it emphasizes that territory is a historical, social, economic, ethnic, cultural, and ecological, unit that gives rise to a set of essential, unifying identity-giving characteristics within a geographical area.