مقایسۀ نقش دو رویکرد منظر و برنامه‌ریزی در ارتقاء کیفیت سکونت در ایران با تکیه‌ بر مسکن مهر

مسکن مهر امروزه با بحران جدی کیفیت سکونت روبه‌روست که ریشه‌های آن را باید در نظام برنامه‌ریزی آن جست‌وجو کرد. رویکرد برنامه‌ریزی مسکن در ایران - رویکرد متولی -که تحت‌تاثیر رخداد جنبش مدرنیسم اروپا در قالب طرح‌های جامع و تفصیلی ظهور کرده، به‌واسطۀ نگرش خاص خود به فضا و جهان‌بینی اتمیستی، سبب این بحران است. در مقابل رویکرد منظر با نگرش «کل‌نگر» ارتقاء کیفیت سکونت را در گرو نظامی از فضا می‌داند که متضمن کیفیت‌بخشی در قالب معیارهایی دوگانۀ ادراکی-مادی است. این پژوهش درصدد مقایسۀ مولفه‌هایی است که بر کیفیت سکونت در دو رویکرد «برنامه‌ریزی» و «منظر» اثرگذار بوده و سوال اصلی پژوهش نیز چنین است که چه نسبتی میان مولفه‌های موثر بر کیفیت سکونت در دو رویکرد منظر و برنامه‌ریزی در سطوح مختلف در ایران برقرار است؟ هدف این پژوهش دستیابی به راهکاری جهت ارتقاء کیفیت سکونت در مسکن مهر از طریق تحلیل مقایسه‌ای بنیان‌های نظری «رویکرد برنامه‌ریزی» به‌عنوان رویکرد متولی مسکن مهر و رویکرد منظر است. رویکرد انجام این پژوهش کیفی، متکی بر تحلیل نظری دو رویکرد منظر و برنامه‌ریزی و مقایسۀ مولفه‌های موثر بر کیفیت سکونت در آن‌ها است که از طریق قیاس و استدلال منطقی انجام می‌شود. ارزیابی داده‌های برآمده از دیگر مطالعات، از طریق تطبیق با مولفه‌های پیشینی و قیاس میان آن‌ها صورت می‌پذیرد. «رویکرد برنامه‌ریزی» به‌واسطۀ نگاه‌بخشی و جزءنگر خود به مولفه‌هایی از کیفیت در محیط سکونت نظر دارد که علی‌رغم اهمیت آن‌ها، نتوانسته متضمن کیفیت‌بخشی به محیط شود. رخدادی که در رویکرد منظر در قالب «سازمان فضایی»و ایجاد یک «کل» تواماً ادراکی-کارکردی، به وجوه مختلف نیازهای ساکنان پاسخ داده و از طریق آن موجب ارتقاء کیفیت سکونت خواهد بود. از این‌رو می‌توان با«اصلاح» شرایط محیط - و نه با نگرشی ایده‌آل‌نگر - با اتخاذ رویکرد منظر در راستای احیاء سرمایه‌های اجتماعی ساکن در طرح مسکن مهر گام برداشت.

a comparison between ‘landscape’ and ‘planning’ approaches in improving the quality of residence in iran’s mehr housing

mehr housing now deals with a serious quality of residence, which is rooted in its planning system. the housing planning approach in iran- the custodial approach- that emerged in the frame of a comprehensive plan influenced by the modernism movement in europe is the reason for this crisis due to its specific attitude towards the space and atomist worldview. on the contrary, the landscape approach with its “holistic” attitude considers the improvement of residence quality depending on a system of space that guarantees the quality improvement in the frame of dual perceptual-physical criteria. this study aims to compare those components that affect the quality of residence within two “planning” and “landscape” approaches and asks what kind of relationship exists between components affecting the quality of residence within two landscape and planning approaches at different levels in iran.  the purpose of this study is to achieve a strategy to improve the quality of residence in mehr housing through a comparative analysis of the theoretical foundations of “planning approach” as the custodial approach of mehr housing and the landscape approach. the research method of this study is qualitative based on the theoretical analysis of two landscape and planning approaches. the comparison between components affecting the quality of residence in these two approaches was made through logical reasoning. the assessment of data obtained from other studies was done by comparing them with previous components and comparison between them. due to its sectoral and partial view on some components of quality in the residence environment, the “planning approach” could not guarantee the quality of the environment despite the importance of these components. this is the incident that has responded to the different needs of occupants by improving the quality of residence within the landscape approach in the frame of “spatial arrangement” and creating a “whole” that is simultaneously perceptual and functional. hence, it is possible to revive the potential social capital in the mehr housing project by “modifying” the conditions of the environment with an idealistic attitude- adopting a landscape approach.