مشارکت نهادهای قدرت و جوامع محلی در مدیریت یکپارچۀ شهرهای دریاپایه

منظر از روابط مستمر بین جوامع و محیط طبیعی آن‌ها شکل می‌گیرد و به‌عنوان یک پدیدۀ فرهنگی-طبیعی و دارایی مشترک جوامع، از شایستگی بسیاری برخوردار است. در این رویکرد منظر محصول مبارزه میان گروه‌هایی با منافع و اهداف متفاوت از جمله جوامع و نهادهای مدیریتی است. این مسئله به شکل ویژه در منظر شهرهای دریاپایه نمودی بارز دارد. قرارگیری مناطق باارزش اجتماعی و طبیعی چون تنگۀ چاه‌کوه و جنگل‌های حرا، در فهرست میراث جهانی یونسکو اگرچه فرصتی ارزشمند در جهت حفاظت سازنده است اما ممکن است با آسیب‌هایی چون مداخلۀ بیشینه در منظر یا رهاسازی آن همراه باشد. به گونه‌ای که این مناظر در نتیجۀ نادیده انگاشتن زمینۀ اجتماعی و مکان ویژه بودن هر مورد به شکل‌گیری فضایی غیرمولد و ناهمگام با تعامل پیوسته در حال دگرگونی انسان و محیط تبدیل شوند. مطرح بودن شهربندرهایی چون قشم و بندر خمیر به‌عنوان مقاصد گردشگری مبتنی‌بر منابع طبیعی، توجه به منابع طبیعی چون دریا را به‌عنوان یک میراث و دارایی مشترک میان دو عاملیت جوامع محلی و نهادهای قدرت ضروری می‌سازد و تبیین راهکارهایی برای برقراری موازنه در شیوه و میزان مداخله و بهره‌برداری از دریا و سایر بسترهای طبیعی مرتبط با آن را مورد توجه قرار می‌دهد. بررسی ارزش ذاتی سایت‌های شناخته شده به‌عنوان میراث مشترک بشری با نمایش پویایی زمانی-مکانی حاصل از فرایندهای طبیعی و تنوع زیستی-فرهنگی حاصل از همزیستی انسان و طبیعت و نیاز به پرکردن شکاف بین رشته‌های علوم اجتماعی و جغرافیایی از ضرورت‌های پژوهش حاضر هستند. هدف از این نوشتار واکاوی و تحلیل شیوه مدیریت مناظر با ارزش فرهنگی و طبیعی به‌مثابه دارایی مشترک بشری است به‌گونه‌ای که با به‌کارگیری ظرفیت‌های جوامع محلی، ابعاد مختلف مفهوم «میراث طبیعی-فرهنگی» مشخص شده و راهبردهایی برای مدیریت پایدارتر شهرهای دریاپایه فراهم شود. روش تحقیق در پژوهش حاضر از نوع کیفی و مطالعه موردی بوده و با رویکرد تحلیلی به تبیین مدل مفهومی منظر به‌مثابه دارایی مشترک می‌پردازد. جمع‌آوری اطلاعات در مرحلۀ تبیین مبانی نظری از نوع کتابخانه‌ای و در مرحلۀ مطالعۀ موردی به شیوۀ میدانی و مطالعه اسنادی بوده است. عدم یکپارچگی کامل جوامع محلی و نهادهای مدیریتی در موردهای مورد مطالعه به هدررفت ظرفیت‌های گردشگری و ایجاد فضایی غیرمولد منجر شده است. این در حالی است که رویکرد میان‌رشته‌ای منظر با تمرکز بر نقاط توافق و مشترک، زمینه نوظهور و راهنمایی را برای ایجاد پل بر شکاف طبیعت-فرهنگ از طریق به کارگیری قابلیت‌های فرهنگی و اجتماعی جوامع محلی نشان می‌دهد زیرا ارزش‌های مختلف منظر به‌عنوان منبع مشترک، به‌طور جدایی‌ناپذیری با جوامع و افرادی که آنها را می‌سازند در ارتباط است. نگرش به منظر شهرهای دریاپایه به‌عنوان موجودیتی زنده و در معرض تخصیص و استفاده مجدد از سوی کنشگران، با بر سه اصل تعادل، انعطاف‌پذیری و پویایی و میانه‌روی، مدیریت کارآمد و پایدارتر آنها را به همراه دارد.

contribution of power institutions and local communities in integrated management of seaside towns

the landscape is formed based on the continuous relationship between the communities and their natural environment, and as a natural-cultural phenomenon and the common asset of the communities, it has great merit. in this approach, the landscape is the product of the struggle between groups with different interests and goals, including societies and management institutions. this issue is particularly prominent in the landscape of the seaside cities. even though the placement of areas with social and natural values such as chahkooh canyon and mangrove (hara) forests on the unesco world heritage list creates a valuable opportunity for constructive conservation, it may be associated with damages such as maximum intervention in the landscape or its abandonment. so these landscapes, as a result of ignoring each case’s social context and place-specificity, may turn into unproductive spaces asynchronous with the constantly changing interaction of man and the environment. by considering cities such as qeshm and bandar khamir as tourist destinations based on natural resources, it is necessary to pay attention to natural resources such as the sea as a common heritage and asset between the two agencies of local communities and institutions of power and to explain strategies for balancing the manner and extent of intervention and exploitation of the sea and other natural contexts associated with it. the inherent value of sites known as the common human heritage representing the temporal-spatial dynamics derived from natural processes and the cultural biodiversity resulting from the coexistence of man and nature and the need to fill the gap between disciplines of geography and social sciences are the necessities of research. the purpose of this study is to analyze the management of landscapes with cultural and natural value as a common human asset, using the capacities of local communities, the different dimensions of the concept of “natural-cultural heritage” are specified and provide strategies for more sustainable management of the cities of the sea. the methodology in the present research is qualitative and case study with an analytical approach to explain the conceptual model of the landscape as a common asset. one set of data was collected using library research to explain the theoretical grounds of the study, and another set of data was gathered through a field case study. the complete lack of integrity of local communities and management institutions in the case studies has led to the wasting of tourism capacities and the creation of an unproductive space. the interdisciplinary approach to the landscape focuses on points of agreement and commonality, demonstrating the emerging context and guidance for bridging the nature-culture gap through the application of the cultural and social capabilities of local communities. because of the different values of the landscape as a common resource, it is inextricably linked to the communities and the people who make them. attitude toward the landscape of the seaside cities as a living entity and subject to the allocation and reuse of activists based on the three principles of balance, flexibility, dynamism, and moderation will lead to more efficient and sustainable management.