دینامیزم اقتصاد سیاسی فضا، ناموزونی کالبدی و اغتشاش بصری (مورد مطالعه: خیابان شهرداری از میدان تجریش تا میدان قدس)

در چهل سال گذشته شواهد رژیم انباشت ثروت و سرمایه، همپای جریان مداوم و شتابان اشغال فضا، مکان و قلمروهای آن، انحلال و تجدید ساخت و ادغام‌های فضایی در فضاهای شهری شهرهای ایران، به ناموزونی و اغتشاش فضا در معماری و منظر شهری بیش از پیش دامن زده است. مسئله، یافتن دلایل روند سریع ناموزونی و اغتشاش شدت‌یافته در معماری و منظر شهری، به‌ویژه در کلانشهرهای ایران است. پرسش تحقیق آنست که نیروها، عوامل و مناسبات تاثیرگذار کدامند و از کدامین مسیر بر اغتشاش و ناموزونی فضایی موثر می‌افتند. نمونۀ پژوهش و محدودۀ مطالعۀ تجربی خیابان شهرداری، بین دو میدان سرپل و قدس است. هدف این پژوهش شناسایی و معرفی نیروها و مناسبات تاثیرگذار بر سازوکارهای تشکیل بازارهای زمین و مستغلات است که آشکار و پنهان، به وساطت سازندگان مسکن و ساختمان توانسته‌اند، از طریق اشغال انحصاری فضا و مکان محدودۀ میدان تجریش، انحلال و ادغام‌های فضایی و مکانی شتابان، عرصۀ معماری خیابانی و منظر شهری را ناموزون و مغشوش ساخته و به روند تجدید ساخت فضایی شهر در این محدوده، خدمت کنند. پژوهش حاضر با توجه به هدف، در زمرۀ پژوهش‌های کاربردی- توسعه‌ای قرار دارد. منطق مطالعه، قیاسی و استقرایی است و روش انجام آن، توصیفی-تحلیلی، از نوع نمونۀ پژوهشی بوده که با تحلیل پیوند شناختی و کارکردی، به یک سنتز نهایی دست یافته است. براساس یافته‌های پژوهش، رشد فعالیت بخش خصوصی و دینامیزم نیروهای موثر بر انباشت سرمایه، متکی‌بر رانت‌های انحصاری-مالی در سایر بخش‌ها، در لفافی از مناسبات گاه فرهنگی، نقش مهمی در بروز ناموزونی کالبدی و اغتشاش فضایی دارند.

the dynamism of the political economy of space, physical imbalance and visual disturbance (case study: shahrdari street from tajrish square to quds square)

over the last 40 years, evidence of the wealth and capital accumulation, along with the continuous and accelerated flow of occupation of space, place, and its territories, dissolution, reconstruction, and spatial integrations in the urban spaces of iranian cities, has fueled the unevenness and disturbance of space in architecture and urban landscape more than before. the problem is to find the reasons, for the rapid trend of unevenness and intensified disturbance in the architecture and urban landscape, especially in the metropolises of iran. what are the influencing forces, factors, and relations? how do they affect spatial disturbance and imbalance? the research sample of the empirical study is shahrdari street between two squares, tajrish and quds. this study attempts to identify and introduce influential forces and relations affecting the mechanisms of the land and real estate markets to show how such factors obviously and intangibly have been able to make the street architecture and urban landscape unbalanced and confused. this has occurred through the intermediation of housing and building builders, via the exclusive occupation of the space and place near tajrish square, dissolution and accelerated spatial and place integrations, and serve the process of city spatial reconstruction, in this area. in terms of the purpose, this research is applied-developmental research. its logic is deductive and inductive, and in terms of the method, it is descriptive-analytical, a type of case study that has reached a final synthesis by analyzing the cognitive and functional links. based on the research findings, the growth of private sector activity and dynamism of the forces, affecting the accumulation of monopoly capital, relying on monopoly-financial rents in other sectors, in the context of cultural relations, play an important role in the occurrence of physical imbalance and spatial disturbance.