قرائت منظر خیابان در باغ ایرانی

مفهوم باغ ایرانی به‌واسطۀ تداوم و گستردگی حضورش در جغرافیای ایران‌زمین، از ماوراءالنهر تا پس‌کرانه‌های بین‌النهرین همواره به‌مثابه یکی از نمادهای تمدن و کهن‌الگوهای معماری حوزۀ ایران بزرگ شناخته می‌شود. با بررسی دقیق‌تر اسناد، سفرنامه‌ها و تحلیل سیر تحول کالبدی پدیدۀ مذکور، می‌توان گفت که شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، نظام کشاورزی و اقتصادی در هر دوره تاثیر اندکی بر نظام معنایی باغ ایرانی داشته است. اولین ادراک مخاطب از فضای باغ ایرانی ترکیبی از درختان بلندقامت و نقطه‌عطف انتهای محور اصلی است که از محدودۀ ورودی تا کوشک امتداد یافته و با حضور پررنگ آب در استخرها، حوضچه‌ها، جوی‌ها و سایۀ درختان ترکیب شده است. این تصویر، مهم‌ترین و ماندگارترین تصویر از باغ ایرانی، یعنی خیابان‌باغ را تداعی می‌کند و مولفه‌ای از باغ ایرانی است که شکل و تداوم حضورش در روند تاریخی تحولات، بیشترین ثبات و کم‌ترین تغییر را داراست. «خیابان‌باغ» نقش هستی‌بخش در طراحی باغ ایرانی دارد و تجلی عالی‌ترین وجوه معنایی باغ است. این مقاله درصدد است نقش خیابان را به‌مثابه مهم‌ترین مولفۀ منظره‌پردازی باغ ایرانی تبیین کند و جهت تحقق، به تحلیل اسناد تاریخی اتکا داشته و در گام بعدی، با تعریف معیارهای تاثیرگذار در تحولات تاریخی خیابان باغ، به تحلیل آن می‌پردازد. خیابان در تاریخ تحولات باغ ایرانی، نقشی مفهومی در پدیدآمدن باغ برعهده داشته و ثبات مولفه‌های پدیدآورندۀ آن در دوره‌های مختلف، منشا تداوم هویت باغ ایرانی قلمداد می‌شود.

reading the street landscape in the persian garden

the concept of the persian garden is known as one of the symbols of civilization and architectural patterns of the iranian region, from transoxiana to mesopotamia, due to its continuity and widespread presence in the geography of iran. a closer examination of documents, travelogues, and the analysis of the evolution of the physical aspect of this phenomenon reveals that social, cultural, political, agricultural, and economic conditions have had a slight influence on the symbolic system of the persian garden in each period. the first spatial perception of the audience in the persian garden is a combination of tall trees and the endpoint of the main axis that extends from the entrance area to the pavilion combined with the eye-catching play of water in the pools and basins and the shade of trees. this image, the most important and enduring image of the persian garden, represents the street of garden and is one of the components of the persian garden that has undergone the least changes in its shape and continuity in the historical process of the evolution of the persian garden. the main street of the garden has a significant role in the design of persian gardens and represents the highest manifestation of the garden’s symbolic aspects. this article aims to analyze the role of the street as the most important component of the garden’s landscape design through historical document analysis, and then analyze the influential criteria in the historical developments of the garden street. throughout the history of persian garden developments, the street has had a conceptual role in the creation of the garden and the stabilization of its constituent elements during different periods has led to the continuity of the persian garden identity.