نقش نظام آب در ماندگاری باغ ایرانی

باغ ایرانی به‌عنوان جلوه‌‌ای از منظر ایران، مانند آینه‌‌ای، افکار، باورها و فرهنگ انسان ایرانی-اسلامی را در طولِ تاریخ، در خود منعکس کرده است. این الگوی باغسازی دارای مشخصه‌‌هایی است که آن را در طول تاریخ از سبک‌‌های دیگر باغسازیِ دنیا متمایز کرد است. یکی از این مشخصه‌‌ها نظام آب در باغ ایرانی است. در سرزمین ایران با مناطق گرم و خشک وسیع، به شاهد نمونه‌‌های تاریخی-از قدیمی‌‌ترین نمونه آن در پاسارگاد تا دورۀ معاصر- آب حضور جوهری داشته و از عوامل هویت باغ ایرانی به حساب می‌آمده است؛ هرچند نمود ظاهری نظام آب و ماهیتش در باغ ایرانی به‎عنوان محصول تعامل انسان با محیط به فراخور زمان تغییر کرده است. هدف اصلی این پژوهش، تبیین نقش نظام آب در ماندگاری باغ ‌‌ایرانی بوده است. برای رسیدن به این هدف، در ابتدا مفهوم ماندگاری تعریف‌شده و معیارهای آن استخراج شد تا الگوی نظری پژوهش شکل بگیرد. این الگوی نظری که شامل معیارهای عملکردی، اقلیمی، فرهنگی-اجتماعی و معنایی-زیبایی‌شناسی بوده با شاخص‌‌های نظام آب که از مطالعات حاصل آمده‌‌اند در باغ ایرانی انطباق داده شد. برای رسیدن به این اهداف، از ترکیب روش‌‌های تحقیق توصیفی-تحلیلی و تاریخی استفاده شده است. روش‌‌های جمع‌‌آوری اطلاعات نیز به‌صورت کتابخانه‌‌ای، مطالعات میدانی و مصاحبه با خبرگان بوده تا شناخت جامعی از ماندگاری، باغ ایرانی و نظام آب صورت بگیرد. روش ارزشیابی اطلاعات با توجه به محتوای مطالب به‌صورت کیفی بوده و نتایج از طریق روش تحلیلی-استقرایی حاصل شدند. بر این اساس به سوال اصلی پژوهش پاسخ داده شده و نتیجۀ نهایی حاصل آمد که استفاده از آب در باغ ایرانی ابزاری نبوده و داشتن پیوند ذهنی و قائل‌شدن نقش معنایی برای آن عامل ماندگاریِ باغ ایرانی بوده است؛ چراکه آب در باور ایرانیان چه در دوران قبل از اسلام و چه بعد از آن، مایۀ طهارت و دارای نقش قدسی و معنایی بوده و به باغ حیات بخشیده است.