چارچوب مدیریت منظر راهبردی شهرهای حرم-مقام مورد پژوهی: شهر قم

شکل‌گیری موانع ‌بصری در برابر مناظری که امکان رویت بارگاه ائمۀ معصومین(ع) را به‌عنوان مهم‌ترین نشانۀ شاخص شهر فراهم می‌آورند، نابودی «مناظر راهبردی» را دربردارد و در مشاهد مشرفه‌ای که محیط به بارگاهی مقدس هستند به‌عنوان «شهرهای حرم-‌مقام»، سبب فقدان هویت می‌گردد. این امر خود دلیلی‌بر ازبین‌‌رفتن حس‌تعلق،‌ امنیت، غنا و زیبایی‌ بصری، آرامش‌ذهنی، خاطره‌انگیزی و دیگر کیفیاتی است که از نمایش شکوهمند بنای بارگاه در لایه‌های مختلف شهر حاصل می‌شود. درحالی‌که باوجود بی‌توجهیِ ساخت‌وساز معاصر به این حریم‌های مقدس، کماکان از طریق اقداماتی ماهرانه‌ می‌توان از ارزش‌ آن‌ها به‌عنوان ثروت‌های فرهنگی-تاریخی حفاظت کرد و حتی این گنجینه‌های ملی و فراملی را بهبود بخشید. در پژوهش حاضر از روش‌تحقیق توصیفی-تحلیلی، گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای-پیمایش‌میدانی و از تکنیک‌های تعریف‌هندسی و حفاظت از مناظر برگزیده، طرح‌های مدیریت بصری، آنالیز ارتفاعی پروفیل در gis و همچنین ارزیابی‌بصری کیفی qva استفاده شده ‌است و با تدوین چارچوب مدیریت منظر راهبردی شهرهای حرم‌مقام، سندی ارائه شده که به‌واسطۀ آن بتوان طی فرایندی کاربردی، سازمان ‌بصری شهر را در مقیاس‌های کلان، میانی و خرد انتظام بخشید؛ به‌نحوی‌که به ارتباط بصری بین عرصه‌های عمومی شهر و عنصر شاخص بارگاه بیانجامد. پی‌جویی فرایند مذکور در شهر ‌قم که مناظر راهبردی آن در معرض تهدید قرار دارد، به‌تعیین مناظر، ارائۀ راهنمای مدیریت ‌بصری و محاسبۀ ضوابط ارتفاعی برای حوزه‌های حساس به ابنیۀ بلندمرتبه منجر شده است. این پژوهش سند مذکور را متضمن حفاظت و مدیریت مناظر راهبردی شهر دانسته و به‌منظور مدیریت و سازماندهی ‌بصری دیگر شهرهای حرم‌مقام هم‌چون مشهد، کربلا، نجف و ... پیشنهاد می‌شود سند چارچوب مدیریت بصری به‌عنوان برنامه‌ای کارآمد در دستورکار قرار گیرد.