مقیاس‌های تعاملِ منظر شهری با اکولوژی شهری در برنامه‌های توسعۀ شهری

شهرهای سنتی ایران بر طبق شواهد و متون، برگرفته از دوگانۀ انسان/طبیعت و تعامل این دو با یکدیگر است که محیط مصنوع به‌مثابۀ منظر شهری را تولید می‌کند. با توسعۀ شهرنشینی متکی‌بر دستاوردهای تخصص‌های علمی، صنعت و تکنولوژی، توسعۀ کالبدی شهرها برمبنای علم مدرن، میان دوگانۀ انسان/طبیعت در محیط زیست و کالبدِ شهر فاصله ایجاد نمود. پیروِ اقدامات توسعه‌محور مبتنی‌بر کالبد، علومی نظیر منظر با «نگرش عدم جدایی اُبژه و سوژه»، و اکولوژی در توسعۀ شهری با «نگرش تداوم اکوسیستم‌های طبیعی در شهر» شکل گرفتند. پژوهش پیشِ رو در تلاش است براساس مفهوم منظر شهری و مفهوم اکولوژی شهری به راهبردهایی در حوزۀ چالش انسان فرهنگی و محیط زیست در برنامه‌های توسعۀ شهری دست یابد. پژوهش در زمرۀ پژوهش‌های توسعه‌ایکاربردی است که در تلاش است در تعامل چالش مفهوم منظر شهری و اکولوژی شهری در برنامه‌ریزی‌های مرتبط با توسعۀ شهر به راهبردهای میان‌رشته‌ای دست یابد، به‌گونه‌ای که در مقیاس‌های متعدد صدق کند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که لایه‌های منظر شهری و اکولوژی شهری، در سه مقیاسِ خُرد، میانی و کلان، در ابعاد عینیذهنی، رابطۀ تعاملی برقرار می‌کنند. مجموعه تجارب انضمامیِ ساکنین در مواجهه با کالبد شهر، ایجاد تصاویر ادراکیخاطره‌ای براساس نشانه‌های طبیعی و مصنوع شهری و ایجاد قلمروهای ادراکی از محیط زیست شهری، مولفه‌های حاصل از این تعامل هستند که چنانچه دربرنامه‌های توسعۀ شهری، راهبردهای قابل تبیینی جهت شکل‌گیری آن‌ها تدوین شود منجر به شکل‌گیری دو لایۀ منظر شهری و اکولوژی شهری در ساختار شهرهای معاصر شده و هم‌سویی انسان/طبیعت میسر می‌شود. به عبارتی محیط زیست شهری بخشی از منظر ذهنی شهروندان از شهر را شکل می‌دهد و به‌عنوان یک عنصر منظرساز شهری در اذهان عمومی نهادینه می‌شود.

Scales of Interactions between Urban Landscape with Urban Ecology in Urban Development Programs

According to available evidence, ancient Iranian cities have been developed based on the duality of man and nature and their interplay. This has resulted in an artificial environment, such as an urban landscape. With the development of urbanism based on scientific, industrial, and technical specializations driven by contemporary science, there has been a great focus on urban structure. Such emphasis on structuredriven development has created a distance between human and nature in the environment. It has resulted in disciplines such as landscape based on the “Inseparability of objectsubject,” ecology in urban development based on the “natural ecosystem continuity in the city.” The current study aims to propose strategies for cultural, human, and environmental concerns in urban growth. This study is developmentalapplied research, which attempts to develop interdisciplinary strategies in a challenging interaction between the concept of the urban landscape and urban ecology in urban development planning programs that apply to multiple scales. The results indicate that there is an interactive relationship between the subjective and objective layers of the urban landscape and urban ecology on three scales: micro, intermediary, and macro. The components of this interaction include the set of concrete experiences of residents in the face of the urban structure; the creation of perceptualmemory images based on natural and artificial urban signs; and the creation of perceptual realms of the urban environment. If explicable strategies for their formation are incorporated into the urban development program, there would be two layers of the urban landscape and urban ecology in the structure of contemporary cities. This will make human/nature alignment possible. In other words, the urban environment will form a part of the citizens’ mental view of the city and be institutionalized in the public mind as an element of the urban landscape.