خوانش متن به‌مثابۀ پرسه‌زنی در میان منظرهای شهری (مطالعۀ موردی: کتاب‌های خیابان یک‌طرفه و پروژۀ پاساژها)

از والتر بنیامین، فیلسوف و نظریه‌پرداز آلمانی مرتبط با مکتب با فرانکفورت، به‌عنوان یکی از متفکران کلیدی در مطالعات مدرنیتۀ شهری یاد می‌شود. این نکته که شهر مدرن، مضمون مرکزی بخش عمده‌ای از آثار بنیامین است در پژوهش‌های متعددی بررسی شده است. با این حال، تاثیر کیفیت‌های بصری و فضایی شهر مدرن در شکل‌دهی به شیوۀ اندیشیدن و در نتیجه روش نگارش بنیامین، همچنین تجربۀ ادراکی مخاطب در مواجهه با این متون کمتر بررسی شده است. پژوهش حاضر که از نوع کیفی و بنیادی و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی صورت گرفته، ریشۀ تصویرمندی و فضامندی در نوشته‌های بنیامین را، در علاقۀ وی به تصاویر و مطالعاتش پیرامون هنرهای بصری و فرهنگ بصری شهر مدرن بررسی می‌کند. در این پژوهش با تمرکز بر دو اثر شهری برجستۀ بنیامین، خیابان یکطرفه و پروژۀ پاساژها، مشخصه‌های این شیوۀ نگارش بررسی و این بحث مطرح می‌شود که همان‌گونه که بنیامین پرسه‌زن را سوژۀ سرنمون مدرنیته در نظر می‌گیرد که در میان منظرهای شهری به گشت و گذار می‌پردازد، به موازات آن، شیوۀ نگارش شهری او نیز مخاطبی را فرا می‌خواند که به پرسه‌زنی در میان منظرهای متنی بپردازد. پژوهش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که برای مخاطب پرسه‌زن متحرک در میان منظرهای شهرگونۀ متون بنیامین، چه کیفیت‌های ادراکی پدید می‌آید که این تجربه را با تجربه‌های خوانش در مواجهه با فرم‌های سنتی متن، متمایز می‌سازد؟ پژوهش این نتیجه را مطرح می‌سازد که در تضاد با حالت سنتی خوانش که مبتنی بر ادراک سوژۀ منزوی، ساکن و متمرکز است، مواجهۀ پرسه‌زنانه با متن، خوانشی پراکنده‌اندیش و در حالتی از عدم تمرکز است. سوژۀ این‌گونه از خوانش، سوژه‌ای گروهی، جسمانی و متحرک است. از این رو، در فرایند خوانش، با تجربۀ جسمانیت‌مندی جمعی همچون تجربۀ توده‌ای شهر مدرن مواجه هستیم.

Reading the Text as Flanerie across Urban Landscapes (The Case of One Way Street and The Arcades Project)

Walter Benjamin, a philosopher, and theorist associated with Frankfurt School, is known as one of the leading figures in studies about urban modernity. The point that “modern city” is the central theme of many of Benjamin’s works, has been investigated in several studies. However, what has been mostly neglected is the influence of visual/spatial qualities of the modern city on shaping Benjamin’s method for thinking, thereby writing, and forming the perceptive experience of readers while facing such texts. The present research, which is qualitative and fundamental research based on qualitative content analysis, correlates the origins of visual and spatial qualities in Benjamin’s writings with his interest in images and his studies on visual arts and the visual culture of the modern city. Concentrating on two chief works by Benjamin about city, One Way Street and The Arcades Project, the article tries to review the specifications of this method of writing. It is discussed that as Benjamin considers “flaneur” as the archetype of modernity who wanders across the urban landscapes, his writing method recalls a reader who seeks flanerie among textual landscapes. This research seeks to understand what perceptive qualities emerge for the audienceflaneur among the urban landscapes of Benjamin’s texts that distinguish this experience from the experiences of reading traditional forms of text? Thereafter, it is concluded that in opposition to traditional forms of reading based on the perception of an isolated, motionless, concentrated subject, the flanerielike encounter with the text is a distracted reading which is shaped in an absentmindedness condition. The subject of such a reading is a collective, corporeal, and moving subject. In this regard and while reading, the audience experiences the text through collective corporeality, similar to the mass experience of the modern metropolis.