بازخوانی نقش هویت اجتماعی در ساخت فضای جمعی (نمونه مورد مطالعه: میدان نقش جهان اصفهان به‌مثابۀ فضای جمعی عصر صفوی)

فضاهای جمعی هر تمدن ازجمله مباحث مهم در تعیین هویت اجتماعی آن عصر است و تاریخ اجتماعی زمینه ای هدایتگر در شکل گیری و موفقیت این فضاهاست. برای بازیابی هویت ازدست‌رفتۀ اقوام با توجه به حفظ تسلسل هویت تاریخی، می توان به گذشته رجوع و خوانشی مجدد از نشانه ها و معانی نهفته در کالبد نمود. در دورۀ صفوی علی رغم استفاده از قوه قهریه و تصرف در اموال عمومی در رونداحداث میدان نقش جهان، این فضا پس از مدتی مورداستقبال قرارگرفت که آثار آن تا به امروز باقی است. این مقاله در پی یافتن چگونگی اثرگذاری حکومت صفوی در استحاله معنای فضا و ایجاد هویت اجتماعی فضاهای جمعی است. به‌عبارت‌دیگر پرسش از چگونگی ساخت هویت اجتماعی ویژه عصر صفوی و نقش آن در ساخت فضای جمعی مطلوب این پژوهش بوده است . پژوهش حاضر بر اساس مطالعۀ اسنادی و کتابخانه ای از روش پژوهش تاریخ اجتماعی، به تاثیرات گرایش های اجتماعی در معماری می پردازد. به این منظور پس از معرفی بن‌مایه فکری حکومت صفوى، نتایج اجتماعیِ حاصل از این اندیشه ها و اثرات آن بر معماری فضای جمعی و مقبولیت اجتماعی آن بررسی قرار می‌گیرد. این تحقیق بر این فرض استوار است که اقداماتی که از لحاظ سیاسی و فرهنگی در جهت ایجاد یکپارچگی دینی و فرهنگی انجام شده است، بیشترین تاثیر را در هویت‌بخشی به فضاهای جمعی داشته است. نتیجه حاصل ازین پژوهش روشن ساخت که فضای جمعی عصر صفوی از لحاظ عوامل زمانی شکل گیری شامل سه بعد سیاسی، دینی و سرزمینی و از منظر علت‌ها در رویۀ اجتماعی شامل سه بخش نظام‌مند کالبدی و فضایی و ساخت است و این عوامل منجر گردید که فضاهای جمعی این دوران واجد ویژگی‌های منحصر به فردی شود که جز در نگاه حاکمان، رفته رفته از دید مخاطبان فضا نیز مشروعیت و هویتی اجتماعی یافت.

Study on the Role of Social Identity in Creation of a Public Space(Case study: NaghsheJahan Square in Isfahan as a Public Space of the Safavid Era)

The Public spaces of each civilization are among the important issues in determining the social identity of that era and social history is a guiding background in the formation and success of these spaces. In order to recover the lost identity of the tribes, considering the preservation of the historical identity sequence, it is possible to refer to the past and reread the signs and meanings hidden in the body. In the Safavid period, despite the use of force and seizure of public property in the process of construction of NaghsheJahan Square, this space was welcomed after a while, the effects of which remain to this day. This article seeks to find out how the Safavid government influenced the transformation of the meaning of space and the creation of social identity of Public spaces. In other words, the question has been how to construct a special social identity of the Safavid era and its role in constructing the desired Public space of this research. The present study, based on a documentary and library study of the social history research method, deals with the effects of social tendencies in architecture. For this purpose, after introducing the intellectual foundation of the Safavid government, the social results of these ideas and its effects on the architecture of the Public space and its social acceptance are examined. This research is based on the assumption that the measures taken politically and culturally to create religious and cultural integration have had the greatest impact on the identification of Public spaces. The result of this study made it clear that thePublic space of the Safavid era in terms of time factors of formation includes three dimensions of political, religious and territorial and in terms of causes in social practice includes three systematic parts of physical and spatial and construction and these factors led to collective spaces. This period should have unique characteristics that, except in the eyes of the rulers, gradually gained legitimacy and social identity from the point of view of the space audience