تصویری از باغ حارث (امیر بلخ)؛ براساس حکایت رابعه از الهی نامۀ عطار

شکل و طرح باغ بخش مهمی از خصوصیات آن را بازنمایی می‌کند. باوجود این، معمولاً گوناگونی طرح باغ دست‌کم به اندازۀ اهمیتی که دارد مورد توجه قرار نمی‌گیرد. مطالعۀ باغ‌های موجود و یا اسناد و مدارک باغ‌هایی که زمانی وجود داشته‌اند، ازجمله راه‌های اصلی برای شناخت گونه‌های مختلف باغ است. اما با توجه به اینکه بسیاری از باغ‌ها تخریب شده‌اند، فهم باغ‌سازی برخی دوره‌ها به‌راحتی میسر نیست. در نبود نمونه‌های یادشده، متون تاریخی و ادبی با بازنمایی تصویری از باغ، زمینه‌ای برای مطالعه فراهم می‌کنند. براین اساس هدف این مقاله بازیابی تصویر باغی است که عطار حین توصیف داستان رابعه به‌طور ضمنی آن را شرح داده است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش‌ها است که طرح کلی باغ حارث که صحنۀ رابطۀ دو شخصیت مد نظر شاعر است، چگونه است و براساس توصیفات شاعر، این باغ چه عناصری را شامل می‌شود. مقاله با تفسیر متن در پی پاسخ دادن به پرسش‌های تحقیق است و تصویر بازیابی‌شده براساس تفسیر متن شعر با تصویرهای دیگر مقایسه خواهد شد. مطالعات صورت‌گرفته نشان می‌دهد که باغ حارث از دو بخش تشکیل شده است و این دو بخش از طریق یک عمارت به هم متصل می‌شده‌اند. باغ بخشی بیرونی و عمومی داشته که در جلوی عمارت طاق قرارگرفته بوده است. این باغ، باغی خصوصی نیز داشته که دربردارندۀ کوشک و چمن یا خیابانی می‌شده که حوضی بر سر راه خود داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این باغ خصوصی احتمالاً ساختاری طولی داشته و بی‌شباهت به باغ توصیف شده توسط«هروی» در سده‌های بعد نیست.

The Image of Bāghi Hāreth in Balkh,Based on the Narration of Rabe’a in ’Attar’s IlahiNama

The layout and plan of a garden represent an important part of its characteristics.The Study of the existing gardens or garden documents is among the main ways to recognizethe different types of gardens. However, many gardens have been demolished and therefore, inthe absence of the mentioned examples, the historical and literary texts could make it possibleto study them. In this regard, the current study aims to rediscover the image of the garden that’Attar has implicitly described while narrating Rabe’a story. Therefore, the current study seeksto answer these questions: How is the general layout of bāghi Hāreth? and based on the poet’sdescriptions, which of the elements is included in this garden? The article seeks to answerthese questions through the interpretation of the poem’s text and the study on the retrievedimage. In this regard, the mentioned image will be compared with other gardens’ images andlayouts. The result of this study shows that bāghi Hāreth consists of two sections, and thesetwo sections are connected through the garden’s entrance edifice. While the garden has anexterior and public area located opposite the edifice of Tāq, it also includes a private gardenwith a pavilion, an avenue, and a pool. The investigations show that this private garden hasprobably had a longitudinal spatial structure, which is similar to the garden described by AbuNasr Heravi in the later centuries.