رودخانه‌های شهری و تفکر تاب‌آوری در برابر آشوب سیل، برنامه‌ریزی تاب‌آور رودخانۀ کن

تاب‌آوری به عنوان یک رویکرد نو در مواجهه با آشوب‌های محیطی در دهه‌های اخیر مورد توجه معماران منظر قرار گرفته است. این رویکرد که جایگزین مناسبی برای رویکردهای صلب و مهندسی تلقی میشود، در پروژه‌ها و طرح‌های گوناگون منظر در سراسر جهان مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. رود کن به عنوان اصلی‌ترین رود شهری تهران، با وجود زیرساخت‌های مهار و کنترل سیل، همچنان در برابر این آشوب آسیب‌پذیر است. رویکردهای صلب و تک‌بعدی برای کنترل سیلاب، نه تنها آشوب سیل را کنترل نکرده، بلکه زیرساخت‌های اکولوژیکی و ساختاری آن را نابود ساخته است. در این راستا، این پژوهش در پی یافتن راه‌حل و پاسخی برای این سوال است که رویکرد تاب‌آوری محیطی چگونه و تا چه میزان بر مدیریت آشوب سیل در رودخانه‌های شهری تاثیر‌گذار است؟ این نوشتار مشخصاً به نقش و تاثیر احتمالی استفاده از این تفکر در ساماندهی رودخانۀ کن تهران، در برابر سیلاب می‌پردازد. بر این اساس، این پژوهش با بررسی چهار پروژۀ موفق دنیا، اصول و راهکارهای تاب‌آوری در برابر سیلاب رودخانه‌ای را استخراج کرده و بر اساس این اصول و راهکارها، برنامه‌ریزی و راه‌حل‌هایی برای این رود آشوبناک ارائه داده است. زمان، آزمودن، آستانه، یادگیری و تنوع به عنوان اصول تاب‌آوری و صفه‌سازی در کران رود؛ و تالاب به عنوان راهکار برای مواجهه با مسئلۀ رود کن از این چهار پروژه استخراج شده‌اند. علاوه بر آن، به دلیل درگیر بودن رشته‌های مختلف در این موضوع نیاز به تعامل چندرشته‌ای و برنامه‌ریزی با دربرگیری رشته‌های مختلف است؛ در نتیجه، این اصول و راهکارها، برنامه‌ریزی و ساماندهی منظر رود کن را به سوی یک برنامۀ جامع و چندرشته‌ای سوق می‌دهند. به عبارتی دیگر، برنامه‌ریزی رود کن نیاز به یک رویکرد چندرشته‌ای با تاکید بر مسائل منظر و اکولوژیک دارد. این برنامه‌ریزی جامع و چندرشته‌ای که مبتنی بر تفکرات تاب‌آوری در برابر سیل است، می‌تواند به عنوان الگویی برای رودهای شهری دیگر که در برابر آشوب سیل آسیب‌پذیر هستند، قرار گیرد.

Urban Rivers and Resilience Thinking in the Face of Flood Disturbance, The Resilience Planning of the Kan River

Resilience, a new approach to environmental disturbances, has attracted the attention of landscape architects in recent decades. This approach is an appropriate alternative to rigorous engineering approaches and has been extensively used in different landscape projects around the world.The Kan river, the main river of Tehran, is still vulnerable to flood disturbance even though its infrastructures have been improved to control the flood. Rigid and onedimensional approaches to flood control not only has failed to control flooding but also destroyed the ecological and structural infrastructures of rivers. This paper seeks to investigate how the environmental resilience approach can affect flood management in urban rivers. It mainly focuses on the role of resilience thinking and its potential contribution to the regularization of the Kan river in response to flood disturbance. To this purpose, in this paper, four successful projects in the world were examined to extract the principles and strategies of resilience in the face of the river flooding. Planning and strategies were proposed based on these principles and guidelines for this chaotic river. Time, trial, threshold, learning, and diversity as the principles and cut and fill as well as wetlands as the strategies were extracted from the projects to address the disturbance of the river. As a variety of disciplines play a key role in flood control, the necessity for multidisciplinary integrated approach and planning is much felt. The integration of principles and strategies, planning, and organization of the landscape lead to a comprehensive and multidisciplinary program. In other words, the Kan river planning management requires a multidisciplinary approach which addresses landscape and ecological issues. This comprehensive and multidisciplinary planning based on flood resilience can serve as a model for other urban rivers that are vulnerable to flood disturbance.