آب، منشا زیبایی در باغ ایرانی

باغ ایرانی محصولی از فرهنگ و تفکر ایرانیان است با قدمتی چندین هزار ساله و دارای پیوندهای غیرقابل‌انکار با باورهای آیینی و دینی پیش و پس از اسلام کشور. باغ ایرانی از عناصر طبیعی و مصنوع تقریباً ثابتی تشکیل می‌شود که عبارتند از گیاهان مثمر و تزئینی، کوشک، نهر و جوی و حوض و آبنما و فواره، کرت‌ها، دیوار محصور کننده و خیابان. ترکیب این عناصر در فضاها به‌گونه‌ای است که یک محور اصلی تشکیل شده که خیابان باغ نام دارد و با کاشت خطی درختان در دو طرف و عبور جوی از میان آن، به کوشک ختم شده و منظره قاب‌بندی‌شده‌ای را به ناظر ارائه می‌دهد. به همین ترتیب، سایر عناصر یاد شده با نظامی کم‌وبیش یکسان، باغ‌های ایرانی نواحی مختلف سرزمین ایران را که محدوده‌ای وسیع‌تر از مرزهای کنونی کشور را شامل می‌شود؛ شکل داده‌اند. موضوع بحث این پژوهش، کنکاش در ادله گمانی‌است مبنی بر اینکه عناصر تشکیل‌دهنده باغ ایرانی در بسترهای زمانی، جغرافیایی، فرهنگی و اعتقادی مختلف، دستخوش تاثیرات هم‌وزن نمی‌شود و برخی عناصر در هر شرایط، نسبتاً ثابت می‌مانند و برخی، مانند آب، آنقدر متغیرند که در هر باغ، منحصر به آن می‌شود و می‌شود گفت زیبایی‌شناسی باغ ایرانی مبتنی بر آن است. این فرضیه در چارچوب نظریه اعتبارگیری جان دیووی ارزیابی شده است.

Water, as the Origin of Beauty in Persian Garden

Dating back to several thousand years ago, the Iranian garden is the outcome of the culture and thought of Iranians and has definite links with the ritual and religious beliefs of the country both before and after the emergence of Islam. Iranian garden is composed of almost static artificial and natural elements including fruitful and decorative plants, palace, stream, pool, fountain, terraces and encircling wall and street. The combination of these elements in space is in a way that a created main axis called ‘the garden street’ leads to the palace and shapes a framed landscape for the visitor when the stream flows through that and by linear implantation of trees on both sides. This way, the other mentioned elements have shaped the Iranian gardens of different regions of Iran covering a wider area than the current borders of the country, with more or less the same system. The subject of debate in this research is the investigation of the flimsy evidence that the constituent elements of Iranian garden in various temporal, geographical, cultural and ritual contexts, do not experience the equal effects and some of which remain rather fixed in any circumstances and some, like water, are so unstable that are specific to each garden on which the aesthetics of Iranian garden is based. This hypothesis has been evaluated in the framework of John Dewey’s valuation theory.