یک‌جانبه‌گرایی مدرنیستی و سیاست‌های توسعۀ شهری ایران معاصر

شهرهای تاریخی عموماً محصول نوعی مشارکت بین عامۀ مردم و دستگاه حکومت بوده‌اند. در دوران تاریخی به‌دلیل همخوانی جهان‌بینی بخش عامه و طبقۀ قدرتمند جامعه، تفاوت چشمگیری در بین سلیقه و نگاه آنها وجود نداشته است و درنتیجه، تصمیمات و اقدامات این دو گروه نسبت به شهر به نوعی هماهنگی پایدار منتهی می‌شد. اما با ظهور مدرنیته در جامعۀ ایرانی، میان دستگاه قدرت و طبقۀ عامه نوعی شکاف در دیدگاه‌ها پدید می‌آید که به شکل‌گیری رویکردهای یک‌جانبه‌گرایانه در ارتباط با سیاست‌های شهرسازی منتهی می‌شود. در دورۀ قاجار این سیاست‌ها عمدتاً به فضاهای حکومتی محدود است اما از دورۀ پهلوی این سیاست‌ها به تغییرات در بافت‌های مسکونی شهری منجر می‌شود بدون آن‌که به نقش مردم در این فرایند توجه شود. این نوشتار به‌دنبال پاسخگویی به این سوال است که چه رابطه‌ای بین ظهور مدرنیته و یک‌جانبه‌گرایی در جامعۀ ایرانی و تاثیر آن بر سیاست‌های شهرسازی در برنامه‌های عمرانی و توسعه‌ای کشور وجود دارد؟ این پژوهش توصیفی تبیینی تلاش خواهد نمود که با تحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده به روش کتابخانه‌ای، رابطۀ حکومت به عنوان بخش نخبۀ جامعه را در ارتباط با عامۀ مردم، قبل و بعد از ظهور مدرنیته بررسی کرده و از این طریق چرایی شکل‌گیری رویکردهای یک‌جانبه‌گرایانه نسبت به سیاست‌های توسعۀ شهری را بحث نماید. در ادامه، این نوشته سیاست‌های اتخاذ شده در زمینۀ توسعه بافت‌های مسکونی را در دوره‌های تاریخی بعد از ظهور مدرنیته بررسی خواهد کرد تا این فرضیه را اثبات نماید که سیاست‌های پیگیری شده در بحث توسعۀ شهری در دوره‌های مختلف به‌دلیل فقدان ساختارها و نهادهای دموکراتیک به‌نوعی متکی بر یک نگاه یک‌جانبه‌گرایانه و بدون مشارکت مردم بوده‌اند.

Modernist Unilateralism and the Urban Development Policies of Contemporary Iran

Historical cities have generally been the product of a kind of partnership between the general public and the government. In the historical era, due to the alignment of the public sector’s worldview and the powerful class of the community, there has not been a significant difference between their taste and view, and as a result, the decisions and measures of these two groups towards the city resulted in some sort of sustainable coordination. However, with the emergence of modernity in the Iranian community, a gap in approaches is emerged between the authority and the public class, leading to the formation of unilateralist approaches regarding urbanism policies. In the Qajar era, these policies are mainly limited to governmental spaces, but from the Pahlavi era, these policies lead to changes in the urban residential contexts without paying attention to the role of people in this process. This paper seeks to answer the question of what is the relationship between the emergence of modernity and unilateralismin the Iranian community and its impact on urbanism policies in the country’s developmental and civil plans. This descriptiveexplanatory research by analyzing the obtained data through library method will attempt to investigate the relationship of government as an elite part of the community in connection with the general public, before and after the emergence of modernity, and in this way discusses the reason of the formation of unilateralist approaches towards urban development policies. In the following, this paper will investigate the policies adopted in the field of residential contexts development in historical periods after the emergence of modernity to approve this hypothesis that the policies pursued in the urban development topic in various eras due to the lack of democratic structures and institutions in some way have relied on a unilateralist view and without the people’s participation.