باغستان سنتی قزوین: لبه شهری با طبیعتی کارآمد

لبه‭ ‬شهری‭ ‬قزوین،‭ ‬از‭ ‬طبیعتی‭ ‬مصنوع‭ ‬شکل‭ ‬یافته‭ ‬و‭ ‬گونه‌ای‭ ‬تاریخی‭ ‬از‭ ‬لبه‌‭ ‬طبیعی‭ ‬شهر‭ ‬است‭. ‬طبیعتی‭ ‬دست‌ساخت‭ ‬انسان،‭ ‬به‭ ‬نام‭ ‬باغستان‭ ‬سنتی‭ ‬قزوین‭ ‬که‭ ‬ریشه‭ ‬در‭ ‬هزاره‌های‭ ‬تاریخ‭ ‬ایران‭ ‬دارد‭. ‬باغستان‭ ‬سنتی‭ ‬ارتباطی‭ ‬چندلایه‭ ‬با‭ ‬شهر‭ ‬دارد‭ ‬ولی‭ ‬رویاروی‭ ‬کالبدی‭ ‬آن‭ ‬با‭ ‬قزوین‭ ‬در‭ ‬لبه‭ ‬شهر‭ ‬شکل‭ ‬می‌گیرد‭. ‬جستار‭ ‬حاضر‭ ‬بر‭ ‬آن‭ ‬است‭ ‬با‭ ‬بررسی‭ ‬و‭ ‬تحلیل‭ ‬ویژگی‌های‭ ‬باغستان‭ ‬سنتی‭ ‬قزوین،‭ ‬گوشه‌ای‭ ‬از‭ ‬عمق‭ ‬کارایی‭ ‬یک‭ ‬نمونه‭ ‬منحصربه‌فرد‭ ‬ایرانی‭ ‬را،‭ ‬برای‭ ‬لبه‌ی‭ ‬شهری‭ ‬مطلوب‭ ‬معرفی‭ ‬نماید‭. ‬روش‭ ‬تحقیق‭ ‬در‭ ‬شناخت‭ ‬موضوع‭ ‬تحقیق‭ ‬تفسیری‭‬تاریخی‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬روش‭ ‬پدیدارشناسانه‭ ‬ویژگی‌های‭ ‬موضوع‭ ‬تحقیق‭ ‬مورد‭ ‬کنکاش‭ ‬و‭ ‬تحلیل‭ ‬قرارگرفته‌‭ ‬و‭ ‬سپس‭ ‬جمع‌بندی‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬نگاه‭ ‬نخست‭ ‬موضوع‭ ‬لبه‌‭ ‬شهری،‭ ‬چالشی‭ ‬فرمال‭ ‬به‭ ‬نظر‭ ‬می‌آید‭ ‬ولی‭ ‬متاثر‭ ‬از‭ ‬لایه‌های‭ ‬متنوع‭ ‬شهری‭ ‬است‭. ‬کارکردهای‭ ‬لبه‌‭ ‬شهر،‭ ‬تاثیر‭ ‬زیادی‭ ‬در‭ ‬پایایی‭ ‬و‭ ‬شکل‭ ‬آن‭ ‬دارد؛‭ ‬ازاین‌رو‭ ‬چالش‭ ‬اصلی‭ ‬در‭ ‬پژوهش‭ ‬پیش‭ ‬رو‭ ‬ریشه‌یابی‭ ‬کارکردهای‭ ‬لبه‌‭ ‬تاریخی‭ ‬شهر‭ ‬قزوین‭ ‬است‭. ‬یافته‌های‭ ‬پژوهش‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭ ‬که‭ ‬کارکرد‭ ‬اصلی‭ ‬باغستان‭ ‬تامین‭ ‬ضرورت‌های‭ ‬شهری‭ ‬قزوین‭ ‬در‭ ‬اعصار‭ ‬مختلف‭ ‬بوده‭ ‬است‭. ‬تامین‭ ‬شرایط‭ ‬پایدار‭ ‬برای‭ ‬شهر،‭ ‬توسط‭ ‬مهار‭ ‬ناملایمت‌های‭ ‬طبیعی‭ ‬مانند‭ ‬سیل،‭ ‬بادهای‭ ‬مزاحم،‭ ‬کم‌آبی‭ ‬و‭ ‬ایجاد‭ ‬بستر‭ ‬مناسب،‭ ‬برای‭ ‬تامین‭ ‬آب‭ ‬و‭ ‬معیشت‭ ‬شهروندان‭ ‬حتی‭ ‬ایجاد‭ ‬بستر‭ ‬ویژگی‌های‭ ‬اجتماعی‭ ‬فرهنگی‭ ‬ازجمله‭ ‬کارکردهای‭ ‬باغستان‌‭ ‬قزوین‭ ‬به‌عنوان‭ ‬لبه‭ ‬شهر‭ ‬قزوین‭ ‬با‭ ‬طبیعت‭ ‬بیرون‭ ‬است‭.‬