زیبایی محیطی: سهم شاخص‌های زیبایی محیط در شناخت منظر شهر

فهم زیبایی همواره یکی از دغدغه‌های اندیشمندان و فلاسفه در طی قرون مختلف بوده است. در دهه‌های اخیر زیبایی‌شناسی منظر به‌عنوان رویکردی موثر در شناخت و ادراک محیط توانسته است نقشی برجسته در ادبیات موضوعی منظر ایفا نماید. به همین دلیل شناخت جهت‌گیری‌های گوناگون در طراحی زیبایی‌شناسی منظر و شاخص‌های ترجیح زیبایی‌شناسی در منظر شهر ازجمله ضروریات مورد بررسی در این زمینه است. این مقاله با طرح این سوال آغاز می‌شود که نسبت شاخص‌های زیبایی‌شناسی محیط در منظر شهر چیست؟ جهت پاسخ به این سوال این فرضیه که می‌توان با مدون ساختن شاخص‌های زیبایی‌شناسی به مدلی جهت فهم و درک زیبایی محیط بر مبنای اجزاء شکل‌دهندۀ آن رسید شکل‌گرفته است. روش تحقیق این مقاله از نوع کیفی بوده و با استدلال منطقی به‌واسطۀ مطالعات کتابخانه‌ای به‌مرور ادبیات موضوع در حوزه زیبایی‌شناسی منظر شهر پرداخته است که از طریق مطالعات منابع مرتبط و مرور جامع آن شاخص‌های زیبایی‌شناسی به‌دست‌آمده است. ضمناً رویکردهای مختلف زیبایی‌شناسی در منظر شهر نیز بررسی و تحلیل‌شده است تا بتوان به ارتباطی معنادار بین شاخص‌های به‌دست‌آمده و رویکردهای اشاره‌شده دست یافت. جهت پیشنهاد کردن مدلی مفهومی در این مقاله، چهار کلیدواژه اصلی شامل حس، ادراک، مفهوم و قضاوت زیبایی‌شناسی که به شناخت زیباشناسی منظر شهری اشاره دارند شناسایی شد. در پایان مدل پیشنهادی تحقیق، برگرفته از ادبیات موضوع تدوین‌شده است که نشان می‌دهد زیباشناسی منظر شهری شامل چهار مرحله : مطالعه عناصر عینی منظر شهری؛ مطالعه عوامل سازمانی عناصر که منجر به پتانسیل برانگیختگی می‌شوند؛ مطالعه ویژگی‌های ذهنی مشتق شده شکل محیطی و مطالعه پاسخ زیباشناختی انسان به محیط است.