برنامه‌گرایی یا منظر محوری : چالشی برای سرزمین

پژوهش حاضر، به بررسی شیوه‌های برنامه‌ریزی سرزمینی موثر بر بستر معاصر می‌پردازد. بدین منظور، گزارشی از چند پروژۀ اجراشده در چارچوب برنامه‌گرایی دولتی فرانسه بین سال‌های 1950 تا 1975 ارائه شده و در تحلیلی انتقادی نشان می‌دهد که میان فضای برنامه‌ریزی‌شده و فضای خلق‌شده از طریق برنامه‌ریزی، لزوماً پیوند علت و معلولی وجود ندارد. در حقیقت قدرت برنامه‌ریزی در تولید منظر بیش از آن‌که خطی و قاطع باشد، تکرارشونده و القایی است. بر اساس این ویژگی، بازنگری در ظرفیتِ برنامه‌گرایی برای تولید منظر باکیفیت پیشنهاد می‌شود. برای تبیین ابعاد این پیشنهاد، سه پروژۀ معماری منظر که با هدف مداخلۀ بزرگ‌مقیاس بر منظر، به طرح‌های برنامه‌ریزی پیش از خود، استناد کرده‌اند مورد بررسی قرارگرفته‌اند. هر یک از این پروژه‌ها در مواجهه با برنامه، شیوۀ مباحثۀ [دیالکتیک] منحصربه‌فردی را اتخاذ می‌کند. بررسی این نمونه‌ها گشایش‌هایی را به‌سوی گونۀ جدیدی از برنامه‌گرایی بر اساس پروژۀ منظر فراهم می‌کند. این گونۀ جدید از برنامه‌گرایی چهار ویژگی اصلی را داراست : آینده‌نگر است؛ بر اساس تولید مشترک شکل می‌گیرد؛ منظرین است؛ و انتقادی است.

Planism and Landscape

This article questions the means for effective territorial planning in the contemporary context. To do this, the author takes stock of some governmental planning projects that organized the development of the French territory between 1950 and 1975. It shows by a critical analysis, that the capacity of planning in producing the landscape finally is not linear and authoritarian, as is usually believed, but iterative and inductive. Between the planned space and the produced space, there is no direct causal link, and it is better to speak of induced landscape rather than produced landscape through planning. These characteristics invite us to think about a new form of planism by the landscape project. A renewal of planism is needed to address the current ecological and societal emergencies.The article then presents three examples of landscape projects based on old territorial planifications to act massively on the landscape. Each of these three projects is built on a singular dialectic visàvis the plan. The first, the Parc de la Deûle, is built on the exploitation of a direct planiste heritage. The second, the landscape plan of Marquise basin, has successfully tested the tools of a new institutional planism. The latter explores the ways of planism outside the frameworks of an operational command. These observations allow us to see some ways in which contemporary planism could be imagined. The new type of planism can meet the four following qualifiers: it is prospective, it is coproduced, it's based on landscaped approach, and it is critical.