باغسازی در «ارشاد‌الزراعه»

یکی از مهم‌ترین منابع جهت شناخت باغ و باغسازی دوران اسلامی ایران، کتاب «ارشاد‌الزراعه» ابونصر هروی است که در 921 ه.ق، چند سال پس از سقوط تیموریان، به نگارش درمی‌آید. این کتاب منبع ارزشمندی جهت آشنایی با مباحث گوناگون باغبانی و باغسازی محسوب می‌شود و در هشت بخش با عنوان «روضه»، به توصیف مهم‌ترین ضرورت‌های باغسازی می‌پردازد. هدف این مقاله پاسخ‌گویی به این سوال است که مهم‌ترین مولفه‌های سازندۀ یک باغ در این دوران چه بوده است؟ و نویسندۀ ارشادالزراعه چه ارکان و اصولی را برای باغسازی و باغ‌آرایی که جزء جدایی‌ناپذیری از کشاورزی و زراعت بودند معرفی می‌کند؟ تحلیل و تفسیر روضه‌های این کتاب، نشان از پیچیدگی مقولۀ باغسازی دارند. سه امر گیاه، آب و عمارت، که هریک قواعد خاص خود را می‌طلبند، در پیوند با شش اصل زراعت و دهقنت، علم سیاق، منطق کاشت، احوال سال دانستن، هندسۀ کرت‌ها و هم‌نشینی و هم‌جواری گیاهان، چارچوب‌های سازندۀ یک باغ ایرانی را تشکیل می‌دهند. با بازخوانی این کتاب می‌توان در بررسی و تاریخ‌نگاری باغ‌های ایرانی نگاه و تفسیری مجدد داشت.

Gardening in Ershād alZerā’a

One of important resources for recognizing Iranian Islamic garden and gardening is the book of Abu Nasr Heravi, Ershād alZerā’a. The author, QasimIbn Yusuf Abu Nasr, lived in the city of Herat and the book is related to the late period of Timurid (about 921/1515). This book is a valuable resource in the subject of agriculture and gardenin. The purpose of gardening and agriculture, planting methods of Plants and Trees, classification of plants, land quality,  the right time for different tasks in gardening are described  in the book. The book includes eight chapters called “rawza” (garden), which cover the following range of topics: first chapter discusses the quality of the different types of land. The second chapter is about the best times for planting according to astrology, and prayers to be recited at the time of planting. Chapter three to seven include planting style for large plants and trees, and the last chapter speaks about the “Chaharbagh” layout in garden design. Referring to this book is helpful in understanding the definition of Iranian garden and gardening. According to Heravi, gardening and garden design is a contextual knowledge, and needs expertise in a variety of fields like planting, water distribution, land survey, and technical and aesthetical design. This paper introduces the most important cases mentioned in Ershād alZerā’a.