مفهوم منظر در شعر فارسی (قرن 3 تا 7 هجری)

منظر از واژگان کهن و پرکاربردی است که در بستر اندیشه‌های گوناگون بر معانی مختلف دلالت دارد و در گذر زمان ظاهری متفاوت و با مفهومی واحد، کاربرد داشته است. تاریخ زبان‌شناسی و مردم‌شناسی ایران نشان‌گر آن است که آگاهی از منظر و تصور آن،  پیش از میلاد مسیح وجود داشته است. منظر، که در زبان فارسی معادل landscape به کار برده می‌شود، یکی از جموعه واژه‌هایی است که با معانی مترادف از قرون اولیه اسلامی در منابع ایرانی کاربرد داشته. توجه به لایه‌های مختلف معنای منظر موجب ساخت مجموعه‌ای از واژه‌ها شده که از نظر ظاهری همه بر «تصویری در مقابل انسان» دلالت می‌کند. اما از جهت مفهومی معانی متفاوتی دارند. این واژه‌ها با سلسله مراتبی از تصویر خنثی و بدون حرکت در مقابل انسان آغاز می‌شود و تا معنایی پویا و وابسته به انسان و تصویر مقابل دامنه پیدا می‌کند. باغ ایرانی از هزاره اول پیش از میلاد، به مثابه منظر مصنوع که بازنمایی تفسیر شده طبیت است، وجود فرهنگ قدیم و غنی در خصوص منظر را تایید می‌کند. این مقاله به بررسی سابقه مفاهیم مربوط به منظر در زبان فارسی و بازنمایی آن در تمدن ایران پرداخته است.