تاریخ ذهنیات به‌منزلۀ نظریه و روش در تاریخ‌نگاری فرهنگی

تاریخ ذهنیات رویکردی است برآمده از تاریخ‌نگاری مکتب آنال و می‌توان آن را متاثر از رویکرد تاریخ فرهنگی ارزیابی کرد، اما در آن چارچوب‌ها محدود نشد و شاخ‌وبرگ فراوان یافت. امروزه تاریخ روحیات و تاریخ احساسات در حقیقت ثمرۀ تاریخ ذهنیات هستند و هرکدام به‌تدریج سازوکاری مستقل می‌یابند. محور اصلی تاریخ ذهنیات که توسط فور و بلوخ دو تن از بنیان‌گذاران مکتب آنال آغاز شد، بررسی تاثیر فرهنگ بر سایر وجوه زندگی است. مفروض اصلی مورخان این رهیافت تاریخ‌نگارانه این است که کلان‌طرح‌های فرهنگی در کار هستند که بیشترین توافق بر سر آن بین اعضای یک جامعه وجود دارد و افراد در مرزهای آن دست به کنش فرهنگی می‌زنند. منتقدان ضمن ستایش رویکرد فراگیر این تاریخ که اقشار مختلف جامعه را بی‌هیچ تمایزی در برمی‌گیرد، اجبار و تحمیل نهفته در این مفروض را آماج انتقادات خود قرار داده‌اند. البته بی‌تردید تاریخ ذهنیات با تمرکز بر نقش گاه ناپیدا و عمدتاً مغفول فرهنگ بر کنش‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، تصویری بدیع از گذشته در اختیار می‌دهد. این جستار با هدف آشناکردن مورخان ایرانی با رویکردهای نوین تاریخ‌نگاری، به‌شیوه‌ای توصیفی‌تحلیلی و با اتکا به منابع دست اول مورخان تاریخ ذهنیات و منابع معتبر مطالعاتی در پی به‌دست‌دادن تعاریفی از تاریخ ذهنیات، معرفی مورخان و آثار نامی این مکتب و نهایتاً طرح برخی نقدها به آن است.

the history of mentalities as a theory and method in cultural historiography

the history of mentalities is an approach that emerged from the historiography of the annals school and can be seen as influenced by the approach of cultural history, but it was not limited to this framework and found many ramifications and branches. today, the history of spirits and the history of emotions are in fact the fruit of the history of mentalities, and each is gradually finding an independent mechanism. the main axis of the history of mentalities, launched by febvre and bloch, two of the founders of the annals school, is the study of the impact of culture on other aspects of life. the main assumption of the historians of this historiographical approach is that there are grand cultural plans on which the members of a society largely agree, and that individuals act culturally within their boundaries. while praising the comprehensive approach of this history, which includes the various social classes without distinction, critics have taken aim at the coercion and imposition associated with this assumption. the history of mentalities undoubtedly offers a novel picture of the past by focusing on the sometimes invisible and largely neglected role of culture in political, economic and social actions. this essay aims to familiarize iranian historians with new approaches to historiography. it takes a descriptive-analytical approach and draws on first-hand sources from historians of the history of mentalities as well as reliable sources of study to provide definitions of the history of mentalities, introduce famous historians and works of this school, and finally suggest some criticisms of it.