رسالت مورخان؛ کندوکاو و نقدی بر توصیف فربه به‌‌مانند مهم‌‌ترین ‌وظیفۀ مورخان

در چند سال واپسین، به‌کوشش استادان مطرح رشتۀ تاریخ و به‌‌ویژه حسن حضرتی، هاشم آقاجری، علیرضا ملایی‌‌توانی و قباد منصوربخت مناقشه‌ای کِرامند دربارۀ رسالت مورخان آرایه گرفته است که می‌تواند آغاز اندیشه‌‌ورزی و ژرف‌‌نگری دربارۀ یک مسئلۀ‌ جدی باشد؛ رسالت یا وظیفۀ رشته‌‌ای مورخان. بر همین اساس، این سوال مطرح می‌‌شود که مهم‌‌ترین وظیفۀ رشته‌‌ای مورخان چیست؟ حسن حضرتی در نقد رویکرد نظریه‌محوری و متاثر از مفهوم «توصیف فربه‌»‌ کلیفورد گیرتز[1] (2006- 1926)، انسان‌شناس برجستۀ آمریکایی، عبارت «توصیف عمیق و گسترده» را برای نخستین‌بار و در آغاز دهۀ نود شمسی، در گفت‌‌وگوهای روش‌شناسی تاریخی مطرح کرد و برخلاف بیشتر تاریخ‌ورزان ایرانی، مهم‌ترین وظیفۀ‌ مورخان را توصیف فربه یا عمیق و گسترده از رویدادهای گذشتۀ انسانی دانست که از حیث روش‌‌شناختی به‌دنبال پاسخ‌هایی از جنسِ «چیستی و چگونگی» است. مقالۀ حاضر درواقع نقدی بر این نظر و کندوکاوی برای ارائۀ پاسخی بهتر به سوال مهم‌‌ترین وظیفۀ‌ رشته‌‌ای مورخان است. نویسندگان مقاله معتقدند که حتی اگر به لحاظ روشِ تحقیق، تفکیکِ پرسشِ «چگونگی و چرایی» ممکن باشد، بی‌‌توجهی مورخان به «چرایی»، به‌منزلۀ فروکاستن از ظرفیت رشته‌‌ای تاریخ است؛ آزمون نظریه و نظریه‌پردازی هم در رشتۀ تاریخ ممکن و بایسته است؛ اما توصیف کم‌اهمیت‌تر یا صرفاً مرحلۀ پیشین تحلیل یا تفسیر نیست و نظریه‌محوری هم نمی‌‌تواند مهم‌‌ترین رسالت مورخانه باشد. از نظر نویسندگان، مهم‌‌ترین وظیفۀ‌ رشته‌‌ای مورخان ارائۀ‌ توضیح روشن از چگونگی و چرایی رویدادها؛ بدون جداکردن یا اولیه و ثانویه دیدنِ اهمیت چگونه یا چرا است.

mission of the historian; an exploration and a critique on the thick description as the most important task of historians

in recent years, prominent history professors, such as hasan hazrati, hashem aghajari, alireza molaei-tavani, and qobad mansourbakht, have fueled a significant debate regarding the role of historians. this dialogue serves as a starting point for contemplating and thoroughly examining a critical question: what is the historian’s primary mission or disciplinary responsibility? influenced by clifford geertz’s concept of thick description and contesting the theory-oriented approach, hasan hazrati first introduced deep and extensive description in historical methodology debates during the early 1990s.  this perspective diverges from most iranian historians’ views and posits that the most important task of historians is to provide a comprehensive or deep and extensive account of past human events, focusing on the what and how aspects from a methodological standpoint. the present article critiques this opinion and explores ways to provide a better answer to the question of the most important task of historians.the article’s authors believe that even if it is possible to separate the question of how and why from the point of view of the research method, the historian’s neglect of why means lowering the field capacity of history. testing theory and theorizing are possible and necessary in the field of history, but description is less important or just the previous stage of analysis or interpretation, and central theory cannot be the most important mission of history. therefore, the most important task of historians is to provide a clear explanation (explanation) of how and why events happened; without separating or primary and secondary seeing the importance of how or why.