جهانگیر قائم‌مقامی و گذار به تاریخ‌نگاری جدید

جهانگیر قائم‌مقامی ازجمله مورخان و محققانی است که حوزه‌ها و موضوعات متنوع و جدید تاریخی را بررسی کرده است. او به‌عنوان سردبیر مجلۀ بررسی‌های تاریخی که جزو مهم‌ترین نشریه‌های تاریخی دورۀ پهلوی محسوب می‌شود، نیز در سیر مطالعات تاریخی ایران ایفای نقش کرده است. قائم‌مقامی به‌دلیل نزدیکی به حکومت پهلوی اغلب به‌عنوان مورخ رسمی که به‌دنبال تقویت گفتمان حاکم بود، معرفی شده است، اما از سویی دیگر او پس از افرادی چون عباس اقبال، رشید یاسمی و... نمایندۀ نسل جدیدی از محققان تاریخی است که نوآوری‌هایی را در عرصۀ تاریخ موجب شدند. موقعیت متناقض‌نمای قائم‌مقامی موجب شده است که او جزو شخصیت‌های مرزی در حوزۀ تاریخ‌نگاری قرار ‌گیرد؛ شخصیت‌هایی که پایی در سنت و پایی در مدرنیته داشتند و می‌توانستند امکان گذار را مهیا کنند و درعین‌حال نقش مهمی در ساخت‌یابی تاریخ‌نگاری جدید برعهده گیرند. به همین دلیل این پژوهش با بررسی مولفه‌های تاریخ‌نگاری قائم‌مقامی، به‌دنبال پاسخ به این پرسش است که مواجهۀ قائم‌مقامی با تاریخ‌نگاری جدید چگونه صورت گرفته و در این فرایند چه رویکردهای نظری و روشی را در پیش گرفته است. براساس مطالعۀ صورت‌گرفته به نظر می‌رسد علی‌رغم نقش مهم قائم‌مقامی در گذار از تاریخ‌نگاری سنتی و پرداختن به حوزه‌های جدید علم تاریخ و به‌کارگرفتن روش‌های جدید، او نتوانسته است الگوی نظری جدیدی در تاریخ‌نگاری به کار ببرد. به بیانی قائم‌مقامی نتوانسته است در فرایند گذار صورت‌بندی منسجمی از تاریخ‌نگاری جدید ارائه کند.

jahangir qaemmaqami and transition to new historiography

jahangir qāʼimʹmaqāmī is one of the historians and researchers who have dealt with various and new historical topics. he has also played a role in the history of iranian historical research as the editor of the journal historical review, which is considered one of the most important historical publications of the pahlavi era. due to his closeness to the pahlavi government, qāʼimʹmaqāmī was often presented as an official historian who tried to strengthen the ruling discourse. on the other hand, after people like abbas iqbal, rashid yasmi, etc., he represents a new generation of historians who have produced innovations in the field of history. qāʼimʹmaqāmī’s contradictory position has made him one of the borderline figures in the field of historiography; figures who stood with one foot in tradition and the other in modernity, offering the possibility of transition and at the same time playing an important role in the construction of a new historiography. for this reason, by examining the components of qāʼimʹmaqāmī’s historiography, this research attempts to answer the question of how qāʼimʹmaqāmī’s confrontation with the new historiography took place and what theoretical and methodological approaches he adopted in this process. based on the study, it seems that qāʼimʹmaqāmī was not able to use a new theoretical model in historiography despite his important role in the transition from traditional historiography and engagement with new fields of historiography and the application of new methods. in other words, qāʼimʹmaqāmī was unable to present a coherent formulation of the new historiography in the process of transition.