سفارت و سفارت‌‌نامه‌‌نویسی در ایران و عثمانی (با تاکید بر سفارت‌‌نامۀ انوری افندی و میرزا تقی‌‌خان)

دولت‌ها پیش از استقرار سفرای مقیم در پایتخت‌‌ها، افرادی را به‌عنوان فرستاده (رسول، ایلچی، سفیر) انتخاب و برای انجام ماموریتِ مشخص به‌عنوان سفارت به ممالک دیگر اعزام می‌‌کردند. فرستادگان، شرح «سفر» و «سفارت» خود را به‌صورت مکتوب به دربار گزارش می‌‌کردند. نوشته‌‌های ایلچیان اعزامی دارای دو بخش بود: شرح سفر/ سیاحت و گزارش نحوۀ انجام ماموریت/ سفارت و نتایج آن. سفرای اعزامی، در کنار سفارت، سیاحت هم می‌‌کردند. پس، هدف اصلی سفارت بود، نه سیاحت. چیزی که دولت‌ها از سفرای اعزامی مطالبه می‌‌کردند، انجام ماموریت و ارائۀ گزارش مکتوب آن بود. در بیشتر مواقع، مسئولیت نوشتن صورت‌‌مجالس مذاکرات، نامه‌‌ها و گزارش‌ها با منشیان و کاتبان چیره‌‌دست بود. مجموعۀ نوشته‌‌های سفرای اعزامی در حکم «سفارت‌‌نامه» بود. سفارت و سفارت‌‌نامه‌‌نویسی در ایران و عثمانی، از مسائل مهم در حوزۀ تاریخ سیاسی و دیپلماسی است. جُستار حاضر می‌‌کوشد با گزارشی توصیفی، به موضوع فوق بپردازد و سویه‌‌های ناشناختۀ آن را به‌خوبی روشن نماید. بنا به یافته‌‌های پژوهش، با وجود قدمت سفارت‌‌نامه‌‌نویسی در ایران، «سفارت‌‌نامه»ها به غلط ذیل «سفرنامه/ سیاحت‌‌نامه»‌‌ تعریف شده است. همچنین «سفارت‌‌نامه‌‌پژوهی» مورد اعتنا نبوده و به‌تبع آن، مطالعات مربوط به «تاریخ دیپلماسی» نحیف مانده است؛ به دو دلیل: عدم انتشار اسناد و مدارک اصیل مربوط به تاریخ مناسبات خارجی، به‌ویژه سفارت‌‌نامه‌‌های سفرا و ماموران اعزامی به ممالک دیگر و دیگر تلقی و برداشت نادرست «سفرنامه»ای از «سفارت‌‌نامه»‌‌ها.

embassy and the book of embassy in iran-ottoman empire (with emphasis on the book of embassy of enveri effendi and mirza taqi khan)

prior to the establishment of resident ambassadors in capitals, governments selected individuals as envoys and dispatched them to other countries for specific diplomatic missions. these envoys were required to report the details of their travels and diplomatic mission in writing to the court. the writings of these dispatched envoys generally comprised two sections: a description of the travel/expedition and a report on how the mission/diplomacy was conducted and its outcomes. the writings of these dispatched envoys typically consisted a blend of travel accounts and the book of the embassy (sefāratnāme). alongside their diplomatic duties, the ambassadors also engaged in travel. thus, the primary purpose was diplomacy, not tourism. the main expectation from the envoys was to fulfill their mission and provide a written report. often, the responsibility of documenting the protocols, letters, and reports fell to skilled secretaries and scribes. the collective writings of the dispatched envoys served as the book of the embassy. the embassy  and the book of the embassy in iran and the ottoman empire are important issues in the field of political history and diplomacy.this essay aims to address the aforementioned topic with a descriptive report and to clearly illuminate its unknown aspects. according to the findings of the research, despite the long history writing of the book of embassy in iran, the book of embassies has been incorrectly defined as travelogues. the study of embassy and the book of embassy has also been overlooked, and consequently, research related to the history of diplomacy has remained weak. for two reasons: the lack of publication of original documents related to the history of foreign relations, especially the book of embassies of ambassadors and envoys dispatched to other countries, and the other misinterpretation of travelogues as the book of embassies.