بررسی رسائل‌نگاری در تاریخ‌نگاری دورۀ موحدون

بررسی و مطالعۀ تاریخ مغرب و اندلس در دورۀ اسلامی با فراز و نشیب‌‌هایی همراه بوده است که از منظر تاریخ‌‌نگاری مهم است، چراکه مسائل گوناگون و تحولات متعددی از تاریخ این خطه به‌طور علمی واکاوی نشده است. دولت موحدون ازجمله تجربه‌‌های موفق حکومتی بربرها در مغرب و اندلس به شمار می‌‌آید که در قرن ششم هجری حاکمیت داشتند. آنچه در این میان موردتوجه نبوده، مکاتبات اداری و منابع دیوانی است که به‌مثابۀ منبعی برای تاریخ‌‌نگاری دورۀ موحدون می‌‌توان به حساب آورد. این منابع که با عنوان «رسائل» شناخته شده است، ازجمله مدارک رسمی و نامه‌‌های دولتی بوده که از جانب خلفا صادر و دبیران آن را ثبت کرده‌‌اند؛ ازاین‌رو پژوهش حاضر با روش تحلیلی و مطالعه بر ساختار شکلی و محتوایی رسائل دیوانی، به دنبال آن است که اهمیت آن را در سنت تاریخ‌‌نگاری مغرب و دولت موحدون ارزیابی کند. همچنین به این پرسش پاسخ دهد که رسائل‌‌نگاری چه جایگاهی در ساختار تاریخ‌‌نگاری دولت موحدون داشته است. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهد که مطالعۀ ساختار شکلی و محتوایی رسائل موحدی، دارای جنبه‌‌های مختلف تاریخی بوده و بخشی از سنت تاریخ‌‌نگاری دورۀ موحدون به حساب می‌‌آید. اهمیت علمی و تاریخ‌‌نگارانۀ این رسائل از آنجا بیشتر نمایان می‌‌شود که جنبه‌‌هایی از زندگی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را در بر می‌‌گیرد. همچنین ازطریق بررسی زبان، سبک و موارد نگارشی این رسائل، تصویری از زندگی فکری و ادبی آن دوران به دست می‌‌آید.

analysis of epistolary writings (rasā’īl-negārī) in the historiography of the almohad period

the research and study of the history of the maghreb and andalusia in the islamic period has been accompanied by ups and downs which is important from the point of view of historiography because various issues and numerous developments in the history of this region have not been analyzed scientifically. the almohads is one of the successful government experiences of the berbers in the 6th century. what has not been taken into consideration is the administrative correspondence and official sources, which can be considered as a source for the historiography of the almohad period. these sources, which are known as rasā’īl, include official documents and government letters issued by the caliphs and recorded by the secretaries. therefore, the present research, with the analytical method and study of the formal and content structure of administrative correspondence, seeks to evaluate its importance in the historiographical tradition of the maghreb and the almohads state. it should also answer the question of what position epistolary writings has had in the historiographical structure of the almohads government? the findings of the research show that almohads paid special attention to the remaining correspondences have different historical aspects and are considered part of the historiographical tradition of this period.